Το βάψιμο των αυγών τη Μ. Πέμπτη, η περιφορά του Επιταφίου τη Μ. Παρασκευή, το τσούγκρισμα αυγών το Μ. Σάββατο, η μαγειρίτσα την ίδια ημέρα και το σούβλισμα του αρνιού το Πάσχα, αποτελούν λίγο πολύ κοινή συνήθεια. Όλη η Ελλάδα γιορτάζει τις ήμερες αυτές με ιδιαίτερα έθιμα να ξεχωρίζουν από τόπο σε τόπο. Εμείς ξεχωρίσαμε κάποια από αυτά και σας τα παρουσιάζουμε…
Πάσχα στη Σκιάθο – Πρωινός επιτάφιος
Η Σκιάθος είναι ένα από τα λίγα μέρη στην Ελλάδαόπου τηρείται το Αγιονορείτικο έθιμο. Η ακολουθία του επιτάφιου θρήνου στις εκκλησίες της πόλης αρχίζει στη 1 μετά τα μεσάνυχτα το βράδυ της Παρασκευής -σύμφωνα με τα ωράρια του Αγίου Όρους-, ενώ η περιφορά του αρχίζει στις 04:00 τα ξημερώματα. Η ατμόσφαιρα στο νησί δημιουργεί αίσθημα κατάνυξης και συγκίνησης, με τον επιτάφιο να κατεβαίνει τα στενά της πόλης, τον τελάλη να απαγγέλλει τους θρηνητικούς ψαλμούς και όλους τους κατοίκους να τον ακολουθούν ή να παρακολουθούν από τα φωτισμένα με κεριά σπίτια τους .Επιστρέφοντας στο Ναό των Τριών Ιεραρχών, όλοι στέκονται μπροστά στην κλειστή ξύλινη πόρτα και επικρατεί απόλυτη σιγή παντού. Ο πρώτος των ιερέων φωνάζει «Άρατε πύλας» και ταυτόχρονα μέσα από το ναό κάποιος αναπαριστά τον Άδη και εμποδίζει την είσοδο απαντώντας «Τις εστίν ούτος ο βασιλεύς της Δόξης;». Ο διάλογος επαναλαμβάνεται τρεις φορές και τελικά ο ιερέας σπρώχνει με δύναμη την πόρτα και εισέρχεται στο ναό ως λυτρωτής των αμαρτωλών. Τα φώτα ανάβουν και η ακολουθία ολοκληρώνεται στις 5 το πρωί του Σαββάτου.
Πάσχα στην Κέρκυρα – Μπότηδες
Η Κέρκυρα έχει πλούσια παράδοση σε πασχαλινά έθιμα. Το Μεγάλο Σάββατο, στις έξι το πρωί στο Ναό της Παναγίας των Ξένων, πραγματοποιείται τεχνητός σεισμός σε αναπαράσταση του σεισμού που έγινε σύμφωνα κατά την Ανάσταση, σύμφωνα με τις γραφές. Ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα και στις 11.00 ακριβώς οι καμπάνες σημαίνουν την πρώτη Ανάσταση και την εκκίνηση του πασίγνωστους πλέον εθίμου των Μπότηδων. Τεράστια κανάτια, σκέτα ή ζωγραφισμένα, γεμάτα με νερό και στολισμένα συνήθως με κόκκινες κορδέλες εκτοξεύονται με δύναμη από τα στολισμένα μπαλκόνια των σπιτιών για να ξορκίσουν το κακό. Ο μεγάλος χαμός γίνεται στο πιο κεντρικό σημείο, δίπλα στο Λιστόν, όπου πλήθος κόσμου ζητωκραυγάζει σε κάθε ρίψη. Παράλληλα, η φιλαρμονική παίζει χαρούμενα εμβατήρια, ανάμεσά τους και το «Μην φοβάστε Γραικοί».
Πάσχα στην Πάτμο – Τελετή του Νιπτήρος
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας απαγορεύεται η κατανάλωση κρέατος σε ολόκληρο το νησί. Τη Μεγάλη Πέμπτη ωστόσο λαμβάνει χώρα ένα πολύ ιδιαίτερο τελετουργικό που φαίνεται να πραγματοποιείται μόνο στην Πάτμο και τα Ιεροσόλυμα. Μετά τη λειτουργία στη Μονή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, οι παρευρισκόμενοι παρακολουθούν την Τελετή του Νιπτήρος στην πλατεία Ξάνθου όπου ο Ηγούμενος της Μονής ραντίζει συμβολικά τα πόδια των μοναχών -μια αναπαράσταση της κίνησης του Ιησού να πλύνει τα πόδια των μαθητών του στο μυστικό δείπνο. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στη Μονή του Αγίου Ιωάννη η λειτουργία είναι αφιερωμένη στη δεύτερη Ανάσταση και ο Ηγούμενος στο τέλος της μοιράζει κόκκινα αυγά στους παρευρισκομένους.
Πάσχα στη Χίο – Ρουκετοπόλεμος
Ένα από τα πιο προβεβλημένα έθιμα στην ελληνική (και ξένη) τηλεόραση είναι ο ρουκετοπόλεμος στη Χίο. Το χωριό Βροντάδος αποτελεί ένα ειδυλλιακό σκηνικό χάρη στα χρωματιστά καπετανόσπιτα, τα απάνεμα λιμανάκια και τους γραφικούς ανεμόμυλους. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου όμως το έθιμο του ρουκετοπόλεμου –παλιό όσο και η ναυτοσύνη στον Βροντάδο– ο διάσημος οικισμός μεταμορφώνεται σε κάτι που θυμίζει έντονα πεδίο μάχης. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας κρατάει η «σύρραξη» ανάμεσα στους Παναγούσους (ενορίτες της Παναγίας της Ερειθιανής) και στους Αγιομαρκούσους (ενορίτες του Αγίου Μάρκου), που κάνουν τη νύχτα μέρα με τις χιλιάδες ρουκέτες που εκτοξεύουν έχοντας ως στόχο τον τρούλο και το έμβλημα του Αγίου Μάρκου οι μεν το ρολόι της Παναγίας της Ερειθιανής οι δε.
Πάσχα στο Λεωνίδιο – Η βραδιά των αερόστατων
Η βραδιά της Ανάστασης είναι κατανυκτική στο Λεωνίδιο, όπου εδώ και έναν αιώνα αναβιώνει κάθε χρόνο το φαντασμαγορικό έθιμο των αερόστατων, που κάνει το σκοτεινό αρκαδικό ουρανό να λαμπιρίζει μοναδικά. Σύμφωνα με το έθιμο, οι πέντε ενορίες της κωμόπολης συναγωνίζονται για το ποια θα πετάξει τα περισσότερα αερόστατα. Κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος για την προέλευση του εθίμου. Ωστόσο, οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι οι ναυτικοί της περιοχής είχαν δει κάτι αντίστοιχο σε κάποια ασιατική χώρα και αποφάσισαν να μεταφέρουν το έθιμο αυτό στον τόπο τους.
Πάσχα στη Μονεμβάσια – Το κάψιμο του Ιούδα
Η Μονεμβάσια είναι από τα πιο γραφικά μέρη της χώρας και ειδικά την άνοιξη μπορεί κανείς να απολαύσει λογιών λογιών λουλούδια και αρωματικά να ξεπηδούν ανάμεσα στους βράχους και τα πετρόχτιστα σοκάκια. Κατά την περιφορά του Επιταφίου, οι ψαλμωδίες αντηχούν στο βράχο δημιουργώντας ένα μυστηριακό περιβάλλον βαθιάς κατάνυξης, ενώ οι πιστοί ακολουθούν κρατώντας λευκά κεριά. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στον περίβολο της εκκλησίας του Ελκομένου Χριστού γίνεται το παραδοσιακό κάψιμο του Ιούδα. Μέσα στο ανθρώπινο ομοίωμα, εκτός από ξύλα και άχυρα, βρίσκονται και πολλά εκρηκτικά που κάνουν το θέαμα τρομερά εντυπωσιακό.
Πάσχα στην Κύθνο – Η κούνια της Λαμπρής
Κάθε χρόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα στην Κύθνο ασπρίζονται τα σοκάκια και στους δρόμους μυρίζει το ψήσιμο των Λαμπριάτικων κουλουριών. Χαρακτηριστικές είναι και οι Θερμιώτικες πίτες το Μεγάλο Σάββατο αλλά το πιο γνωστό έθιμο είναι η Κούνια της Λαμπρής που στήνεται τη Δευτέρα του Πάσχα. Μια μεγάλη ξύλινη κούνια στήνεται και στολίζεται στην κεντρική πλατεία της Χώρας και κάθονται και λικνίζονται νέοι και νέες φορώντας παραδοσιακές στολές. Λένε πως όποιο ζευγάρι ανεβεί στην κούνια δεσμεύεται ενώπιον Θεού για τον γάμο του και τη δέσμευση ακολουθούν κεράσματα και παραδοσιακοί χοροί.
Πάσχα στη Φολέγανδρο – Από σπίτι σε σπίτι
Το Πάσχα στη Φολέγανδρο γιορτάζεται με ιδιαίτερο τρόπο καθώς την Κυριακή του Πάσχα η εικόνα της Παναγίας κατεβαίνει από το μοναστήρι και περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι. Κυριολετικά. Όλα τα σπίτια του νησιού, όσο διαρκεί η περιφορά, είναι ανοιχτά και καλοδέχονται τον κόσμο που την ακολουθεί με διάφορα κεράσματα, οπότε οι παρευρισκόμενοι έχουν την ευκαιρία να κεραστούν και να γευτούν τοπικά πασχαλινά εδέσματα και ποτά σε όλα τα σπίτια που υποδέχονται την Εικόνα. Με την δύση του ηλίου η Εικόνα παραδίδεται στην Άνω Μεριά και μεταφέρεται με τα πόδια έως την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, όπου και διανυκτερεύει μετά την τέλεση του εσπερινού. Η περιφορά της συνεχίζεται τη Δευτέρα του Πάσχα στην Άνω Μεριά και τη Τρίτη στο Καραβοστάσι (Λιμάνι).
Πάσχα στη Ζάκυνθο – Η Γκλόρια
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, ξεκινά η διπλή λιτανεία του Εσταυρωμένου και της εικόνας της «Mater Dolorosa», δηλαδή της Παναγίας των Παθών. Τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου, ο ιερέας σηκώνει τη «Γκλόρια», δηλαδή την πρώτη Ανάσταση και οι πιστοί αρχίζουν να χτυπούν έπιπλα και σκεύη δημιουργώντας έναν μοναδικό κρότο που μαζί με τα κανάτια που πέφτουν από τα μπαλκόνια θυμίζουν το σεισμό που έγινε κατά την Ανάσταση του Ιησού.
Πάσχα στην Ύδρα – Θαλασσινός Επιτάφιος
Το νησί προσφέρει ένα «διαφορετικό» Πάσχα με την περιφορά του Επιταφίου να γίνεται στη συνοικία Καμίνια και μέσα στη θάλασσα. Ο Επιτάφιος μπαίνει στο νερό για να το ευλογήσει και να προστατεύσει τους ναυτικούς και τους σφουγγαράδες, ενώ παράλληλα διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου, δημιουργώντας μία κατανυκτική ατμόσφαιρα. Το έθιμο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1923 και ξεκίνησε από τους σφουγγαράδες των Καμινίων, των οποίων τα σφουγγαράδικα καΐκια αναχωρούσαν μετά την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και επέστρεφαν κοντά στην ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Όσο για την ημέρα του Πάσχα, ο Ιούδας κρεμασμένος καίγεται ολοσχερώς αφού πρώτα τιμωρηθεί από τα όπλα των ντόπιων
Πάσχα στη Σαντορίνη – Τα τενεκεδένια φαναράκια
Η Σαντορίνη, ένα από τα πιο γραφικά νησιά των Κυκλάδων αποτελεί ξεχωριστό προορισμό και για τις ημέρες του Πάσχα. Εδώ την Μεγάλη Παρασκευή, τα δρομάκια του χωριού Πύργος στολίζονται απ’ άκρη σε άκρη με τενεκεδένια λυχναράκια δημιουργώντας ένα ποτάμι φωτιάς που τρεμοπαίζει και μαζί με τον ήχο που παράγουν οι νέοι του χωριού χτυπώντας μεταλλικά αντικείμενα, το σκηνικό είναι τουλάχιστον κατανυκτικό κατά την περιφορά του Επιταφίου. Στο ίδιο χωριό, το πρωί του Σαββάτου, μετά την αναπαράσταση της Σταύρωσης, στρώνεται τραπέζι με χταπόδι στα κάρβουνα.
Πάσχα στη Σύρο – Καθολικοί και Ορθόδοξοι μαζί
Το μοναδικό ίσως μέρος του κόσμου που οι Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα μαζί με τους Ορθόδοξους -ανεξάρτητα από την κανονική ημερομηνία του καθολικού Πάσχα. Το highlight των ημερών είναι οι περιφορές των Επιταφίων (ορθόδοξων και καθολικών) που ξεκινούν από όλες τις ενορίες του νησιού, περνώντας από κάθε γειτονιά και πλακόστρωτο δρομάκι, για να καταλήξουν στην Ερμούπολη, όπου γίνεται η κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια από την χορωδία του Αγ. Νικολάου και τη μπάντα του Δήμου
Πάσχα στη Ρόδο – Ο μεγάλος καλαφουνός
Η Ρόδος έχει πολλά ιδιαίτερα έθιμα που αξίζει να αναφερθούν. Το πιο ενδιαφέρον είναι αυτό του «καλαφουνού», της μεγάλης φωτιάς που πρέπει να καίει ασταμάτητα από το Μεγάλο Σάββατο μέχρι την Κυριακή του Πάσχα που θα καεί ο Ιούδας. Η παράδοση θέλει τους ελεύθερους άνδρες του χωριού να είναι υποχρεωμένοι το Μεγάλο Σάββατο να φέρουν μεγάλους κορμούς δέντρων -ή αλλιώς «κουτσούρους»- για να διατηρήσουν τη φωτιά στο κέντρο της πλατείας ζωντανή. Την ίδια ημέρα εκλέγεται και ένα «προεδρείο» υπεύθυνο για το έθιμο και την τήρησή του. Την Κυριακή του Πάσχα, αφού πραγματοποιηθεί η Δεύτερη Ανάσταση, οι άντρες που πρόκειται να παντρευτούν και συμμετέχουν τελευταία φορά στο έθιμο βάζουν φωτιά στον Ιούδα. Την επόμενη ημέρα το εκλεγμένο προεδρείο «δικάζει» καθέναν από τους συμμετέχοντες και όσοι βρεθούν ότι δεν τήρησαν τους κανόνες του εθίμου έχουν χρηματικά πρόστιμα που συγκεντρώνονται για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Αν κάποιος αρνηθεί να πληρώσει το πρόστιμο, τον πετούν με τα ρούχα σε μια γούρνα με νερό!
Πάσχα στην Άνδρο – Τα μάσκουλα
Η Ανάσταση στις ενορίες της Άνδρου είναι εντυπωσιακή με αμέτρητα βεγγαλικά και κροτίδες που θυμίζουν έντονα το ρουκετοπόλεμο της Χίου. Εκτός από τα πυροτεχνήματα όμως, οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες γεμισμένους με μπαρούτι στο χώμα και τους πυροδοτούν. Την Κυριακή του Πάσχα μετά τη Δεύτερη Ανάσταση πραγματοποιούνται εκρήξεις από τα παλιά κανόνια του ενετικού κάστρου και το απόγευμα, στο χωριό Στενιές, οι δύο ενορίες περιφέρουν τις εικόνες της Ανάστασης καταλήγοντας στην πλατεία του χωριού. Τη στιγμή που συναντιούνται, δίνεται το σύνθημα και τα «μάσκουλα» σκάνε απ’ άκρη σ’ άκρη στο χωριό με εκκωφαντικό θόρυβο
Πάσχα στην Καλαμάτα – Σαϊτοπόλεμος
Στην Καλαμάτα την Κυριακή του Πάσχα, αναβιώνει ένα ξεχωριστό τοπικό έθιμο, ο σαϊτοπόλεμος, του οποίου οι ρίζες βρίσκονται στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821. Σύμφωνα με το θρύλο, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν σαΐτες γεμάτες εκρηκτικά για να αναχαιτίσουν το ιππικό των Τούρκων, τρομάζοντας τα άλογα τους. Όσοι συμμετέχουν στο έθιμο είναι συχνά ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές και οπλισμένοι με σαΐτες που έχουν κατασκευάσει μόνοι τους από χαρτονένιους σωλήνες γεμισμένους μπαρούτι. Όταν η εκτόξευση αρχίσει, το πλήθος που βρίσκεται γύρω αρχίζει να ζητωκραυγάζει δημιουργώντας ένα εκπληκτικό σκηνικό. Τα «μπουλούκια», όπως ονομάζονται οι ομάδες των σαϊτολόγων αναβιώνουν ένα έθιμο που δίνει έμφαση στην εφευρετικότητα των Ελλήνων και θυμίζει τον ηρωισμό τους επί Τουρκοκρατίας.
Πάσχα στην Θράκη
Στην Θράκη, ένα από τα έθιμα είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Οι νεότεροι συνήθως, αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα βάλουν φωτιά στα κλαδιά αυτά και θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να το ρίχνουν στα μνήματα.
Παράλληλα, στη Θράκη και τη Μακεδονία νέες γυναίκες φορώντας την παραδοσιακή ενδυμασία που ονομάζεται Λαζαρινή, πάνε στα γύρω χωριά τραγουδώντας παραδοσιακά τραγούδια του Πάσχα.
Πάσχα στην Αράχοβα
Σημαντικό έθιμο στην Αράχωβα, είναι η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ανήμερα του Πάσχα, ντόπιοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, περιφέρουν την εικόνα του Άγιου, ενώ την επόμενοι ημέρα πραγματοποιείται ο αγώνας των γερόντων
Άνδρες μεγάλης ηλικίας, ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, έως τον λόφο.
Πίσω τους ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα που τους συνοδεύουν, ενώ ακολουθούν και άλλες δοκιμασίες και αγωνίσματα που ονομάζονται «κλέφτικα», όπως το σήκωμα της πέτρας.
Πάσχα στηνΡόδο
Στην Ρόδο, τα παιδιά το Μεγάλο Σάββατο γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τον «Λάζαρο». Το αντίτιμο είναι χρήματα ή αυγά, τα οποία και συγκεντρώνουν για να τα δώσουν αργότερα στους ιερείς.
Ένα άλλο έθιμο της ημέρας είναι και τα λεγόμενα «Λαζαράκια». Αυτά, είναι πασχαλινά κουλούρια που φτιάχνουν οι νοικοκυρές του νησιού σε στριφτό σχήμα. Τα «Λαζαράκια» συμβολίζουν το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο σε σάβανο.
Πάσχα στην Θάσου
Στη Θάσο στην Κοινότητα Λιμεναρίων διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ Απρίλη μ», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Οι κάτοικοι της κοινότητας και οι επισκέπτες το γιορτάζουν με δημοτικούς χορούς, ενώ σε μεγάλα τσουκάλια μαγειρεύεται κρέας με ρύζι που στη συνέχεια μοιράζεται στους συγκεντρωμένους.
Πάσχα στις Σέρρες
Στην Κεντρική Μακεδονία, και στην Καστανούσα του δήμου Σιντικής, στις Σέρρες, αναβιώνουν οι «αυγομαχίες», που γίνονται τη δεύτερη μέρα του Πάσχα. Το έθιμο βρίσκει τις ρίζες του στον ελληνικό Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό.
Η προετοιμασία των αυγών ξεκινάει από το Μάρτιο, όπου οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό ,ταΐζουν τις κότες τους μόνο με καθαρό σιτάρι και λίγο άμμο, για να κάνουν αυγά με γερό τσόφλι. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρήση μόνο αυγών κότας.
Ο κάθε ένας που συμμετέχει στην «αυγομαχία» έχει στη διάθεσή του 30 αυγά και νικητής αναδεικνύεται αυτός που έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά.
Πάσχα στα Πετροκέρασα Χαλκιδικής
Το χωριό είναι το μοναδικό στον κόσμο που έχει το δικαίωμα να φιλοξενεί τμήμα του Τιμίου Σταυρού που έρχεται από τη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Το Τίμιο Ξύλο φιλοξενείται στην εκκλησιά του Προφήτη Ηλία από την Κυριακή των Βαΐων μέχρι τη Μεγάλη Δευτέρα και προσελκύει πλήθος πιστών που έρχεται εδώ για να προσκυνήσει και να παρακολουθήσει τις λειτουργίες που τελούνται στη Χάρη Του.
Το έθιμο μετράει πάνω από 250 έτη ζωής και γίνεται σε ανάμνηση της σωτηρίας του χωριού από θανατηφόρα αρρώστια.
Πάσχα στην Ιερισσό Χαλκιδικής
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ αλώνι», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση οι πρεσβύτεροι αρχίζουν τον χορό.
Σιγά σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821.
Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά και στη μέση του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό.
Πάσχα στα Γιαννιτσά
Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα στα Γιαννιτσά του νομού Πέλλας αναβιώνει το έθιμο «Κουνιές» (όπως και στην Κύθνο). Το έθιμο αυτό γινόταν γιατί η «αιώρηση», δηλαδή το κούνημα, θεωρούνταν ότι γινόταν «σε καλό», υπέρ υγείας και πλούσιας σοδειάς.
Οι κούνιες αυτές στήνονταν παλιά σε μεγάλα δέντρα είτε στις γειτονιές των οικισμών είτε στα προαύλια των εκκλησιών. Μάλιστα, σύμφωνα με τις σωζόμενες μαρτυρίες, το κούνημα γινόταν ανά άτομο.
Πάσχα στην Καβάλα
Στην Ανατολική Μακεδονία, στη Δημοτική Κοινότητα Κρηνίδων του Δήμου Καβάλας, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, αναβιώνουν οι «αυγομαχίες». Οι κάτοικοι της περιοχής, με ιδιαίτερη φροντίδα παρουσιάζουν τα αυγά τους και ξεκινούν μια ιδιόμορφη μάχη τσουγκρίσματος.
Νικητής είναι αυτός που θα έχει στην κατοχή του τα λιγότερα σπασμένα αυγά. Η προετοιμασία ξεκινάει εβδομάδες πριν, με τη συγκέντρωση των καλύτερων αυγών από κότες και φραγκόκοτες.
Κοινότητα Ελευθέρων
Στη Δημοτική Κοινότητα Ελευθερών στη Νέα Πέραμο Καβάλας, την τρίτη μέρα του Πάσχα, αναβιώνουν τα παραδοσιακά «Μαζίδια». Πρόκειται για ένα έθιμο που χρονολογείται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Οι πιστοί μεταφέρουν εν πομπή τα εικονίσματα από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, την παλαιότερη εκκλησία της περιοχής, στα «Μαζίδια», όπου βρίσκεται το γραφικό εξωκλήσι των Αγίων Ραφήλ, Ειρήνης και Νικολάου.
Στη συνέχεια, στην πλατεία του παλιού, παραδοσιακού οικισμού, στήνεται μεγάλο γλέντι. Το χορό αρχίζει ο ιερέας και ακολουθούν οι κάτοικοι του χωριού, που χορεύουν και τραγουδούν τρία συγκεκριμένα τραγούδια, που διασώθηκαν με το πέρασμα των χρόνων.
Πάσχα στην Δράμα
Στην περιοχή της Δράμας, το δικό της χαρακτήρα έχει η Δευτέρα του Θωμά στους Σιταγρούς, όπου οι εκεί εγκατεστημένοι Πόντιοι συνεχίζουν πανάρχαια έθιμα των κοιτίδων τους, όπως επισκέψεις στα μνήματα, με διανομή κόκκινων αυγών και γλυκισμάτων και με τραγούδια, έθιμα με καθαρά αρχαϊκή μορφή και με συνακόλουθες μεταφυσικές δοξασίες και αντιλήψεις.
Πάσχα στην Κοζάνη
Στη δυτική Μακεδονία, ανάσταση στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου κάνουν οι κάτοικοι της Κοζάνης. Συγκεντρώνονται γύρω από το μνήμα του νεκρού τους και με αναμμένη τη λαμπάδα περιμένουν το «Χριστός Ανέστη», ενώ δεν ξεχνούν να αφήσουν ένα κόκκινο αυγό στο μνήμα για να «χορτάσει» το χαμένο μέλος της οικογένειας.
Πάσχα στην Αρκαδία
Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ γίνεται η περιφορά των Επιταφίων στην παραλιακή οδό με φωταγωγημένα καΐκια και σκάφη να τους συνοδεύουν.
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου αναβιώνει ένα μοναδικό έθιμο, το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα, από την ενορία της Μεταμόρφωσης της Σωτήρος. Σε μια πλωτή πλατφόρμα τοποθετούνται ξύλα και από πάνω τους κρέμεται ένα ανθρώπινο ομοίωμα.
Στη συνέχεια μπαίνει το μπουρλότο από τους Τσάκωνες πυρπολητές και το ομοίωμα παραδίδεται στη φωτιά, με τη συνοδεία φαντασμαγορικών πυροτεχνημάτων και ισχυρών δυναμιτών. Τη νύχτα της Ανάστασης τα παιδιά ρίχνουν στη θάλασσα χιλιάδες κεριά που συμβολίζουν τις χαμένες ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων.
Την Κυριακή του Πάσχα διοργανώνεται τσακώνικο γλέντι στην κεντρική πλατεία, με αρνιά, κρασί και χορό, ενώ διαβάζεται το Ευαγγέλιο στην τσακωνική διάλεκτο.
Πάσχα στην Λιβαδειά
Την Κυριακή του Πάσχα η Λιβαδειά είναι σκεπασμένη από ένα σύννεφο καπνού καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, καθώς αναβιώνει το ρουμελιώτικο έθιμο των «λάκκων». Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας κάνει τον σταυρό του και ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως.
Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά. Το ψήσιμο και το γλέντι κρατούν μέχρι αργά το απόγευμα, συνοδεία τοπικής μουσικής και φυσικά άφθονου κρασιού. Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, σερβίρονται δωρεάν σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί στους επισκέπτες και τους παρευρισκομένους, ενώ συμμετέχουν παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.
Πάσχα στα Μέγαρα
Μεγάλο πανηγύρι στήνεται την Τρίτη του Πάσχα στην πλατεία της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Γαλιλαίου (ή Χορευταρά) στα Μέγαρα.
Μετά τη θεία λειτουργία που τελείται στην εκκλησία στήνεται γλέντι με τα μέλη των Λαογραφικών Συλλόγων να χορεύουν τον Χορό της Τράτας. Χορεύεται αποκλειστικά από γυναίκες και πήρε το όνομά του από τη χαρακτηριστική κίνηση που κάνουν οι χορευτές και θυμίζει τράτα.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία και σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι ζήτησαν από τον Πασά να τους επιτρέψει να κτίσουν ένα εκκλησάκι. Ο πασάς έδωσε την άδεια, με την προϋπόθεση όμως να αρχίσουν το κτίσιμο της εκκλησίας το πρωί και να το τελειώσουν το βράδυ, διαφορετικά θα την γκρέμιζε και θα τους εκτελούσε όλους.
Οι κάτοικοι κατάφεραν να τελειώσουν το κτίσιμο το μεσημέρι και την αφιέρωσαν στον Άγιο Ιωάννη τον Γαλιλαίο. Τότε οι κοπέλες άρχισαν να χορεύουν από τη χαρά τους και έτσι του δόθηκε και το προσωνύμιο «Χορευταράς».
Πάσχα στην Ναύπακτο
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, πλήθος κόσμου ακολουθεί την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι, όπου είναι αναμμένες δάδες ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου, γύρω από το λιμάνι.
Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι παρουσιάζοντας μία φαντασμαγορική εικόνα μοναδικής ομορφιάς. Το έθιμο αυτό έχει παράδοση πολλών χρόνων που φαίνεται να θέλει να συνδυάσει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στο χώρο αυτό.
Πάσχα στο Αιτωλικό
Τη Μεγάλη Παρασκευή πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου βρίσκεται ο Επιτάφιος, ιστορικό κειμήλιο του 13ου-14ου αιώνα. Από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στην κεντρική πλατεία της πόλης αναβιώνουν πολλά από τα έθιμα των κατοίκων μέχρι αργά το βράδυ της Αναστάσεως που είναι και το αποκορύφωμα της ημέρας.
Την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά, είναι μία μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.
Πάσχα στην Κω
Εδώ συνηθίζουν να παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού.
Το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη».
Το πρωί του Μ. Σαββάτου, η εκκλησία στρώνεται με μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές (μικρά μωβ αρωματικά λουλούδια). Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Πάσχα στην Λευκάδα
Το βράδυ της Μ. Παρασκευής γίνεται στον κεντρικό δρόμο της πόλης, με κατάληξη την παραδοσιακή, ενετικού στιλ, κεντρική πλατεία, η περιφορά των επιταφίων των ενοριών, συνοδεία Φιλαρμονικής.
Το Μ. Σάββατο το πρωί, η Φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία.
Πάσχα στα Κουφονήσια
Στα Κουφονήσια τη Μεγάλη Πέμπτη, μετά το τέλος της ακολουθίας των Παθών, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη, μια κυρία ψάλλει το μοιρολόι της Παναγίας και οι γυναίκες παραμένουν στην εκκλησία κοντά στον Επιτάφιο μέχρι το πρωί.
Τη Μεγάλη Παρασκευή το λιμάνι φωταγωγείται από άκρη σε άκρη με δάδες και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Ανήμερα του Πάσχα οι κάτοικοι γεύονται κατσίκι γεμιστό με ρύζι στον φούρνο, το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας.
Την επόμενη εορτάζεται ο πολιούχος Άγιος Γεώργιος με λειτουργία και λιτάνευση της εικόνας η οποία συνοδεύεται από ψαροκάικα που παραπλέουν στην πομπή. Κατόπιν γίνεται πανηγύρι, προσφορά του «πανηγυρά» ο οποίος μετά από κλήρωση διοργανώνει τη γιορτή με δωρεάν προσφορά φαγητών και ποτών.
