Είναι αναμφισβήτητα η πιο διάσημη έκρηξη ηφαιστείου στην ιστορία: Ο Βεζούβιος έθαψε την πόλη της Πομπηίας κάτω από μια χιονοστιβάδα ηφαιστειακών συντριμμιών το 79 μ.Χ. Αν και οι ιστορικοί εξακολουθούν να διαφωνούν σχετικά με την ακριβή ημερομηνία της έκρηξης, παραδοσιακά προσδιορίζεται ως η 24η Αυγούστου.
Πολλά έχουν γραφτεί για τα θύματα του Βεζούβιου, των οποίων οι τελευταίοι θανάσιμοι σπαραγμοί διατηρήθηκαν αρχικά στην τέφρα και στη συνέχεια σε γύψινα εκμαγεία που δημιουργήθηκαν τον 19ο αιώνα.
Αλλά παρόλο που η Πομπηία μνημονεύεται ως μια πόλη παγωμένη στο χρόνο, δεν πέθαναν όλοι στην καταστροφή. Στην πραγματικότητα, οι μελετητές έχουν βρει αποδείξεις ότι οι επιζώντες κατάφεραν να βγουν από την Πομπηία και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους σε γειτονικές κοινότητες.
Πομπηία: Μια πόλη στις παραμονές της καταστροφής
Η Πομπηία μπορεί να μην ήταν το κέντρο του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου, αλλά ήταν ωστόσο σημαντικός κόμβος στην Καμπανία, μια περιοχή που συνορεύει με τον κόλπο της Νάπολης. Ο πληθυσμός της Πομπηίας ήταν κάπου μεταξύ 6.400 και 30.000 ανθρώπων. Προσέλκυσε επίσης τις αρχαίες ελίτ, οι οποίες αγόραζαν ακίνητα στη γύρω περιοχή
Οι σεισμοί ήταν μέρος της ζωής στην Καμπανία. Στην πραγματικότητα, το 79 μ.Χ., η Πομπηία εξακολουθούσε να ανοικοδομείται από έναν ισχυρό σεισμό που είχε συγκλονίσει την πόλη 17 χρόνια νωρίτερα, προκαλώντας ζημιές ή καταστρέφοντας πολλά κτίρια. Έτσι, όταν το έδαφος βρόντηξε από μια σειρά σεισμών στα τέλη Αυγούστου, δεν αποτέλεσε άμεση αιτία ανησυχίας για τους περισσότερους κατοίκους. Στις 24 Αυγούστου, ωστόσο, έγινε σαφές ότι ο Βεζούβιος «αναδυόταν».
Διαφεύγοντας της καταστροφής
Ο Πλίνιος ο νεότερος, του οποίου τα γραπτά αποτελούν «παράθυρα» στη ζωή του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου, ήταν περίπου 18 ετών την εποχή της καταστροφής. Βρισκόταν με τη μητέρα του στη βίλα του θείου του στο Misenum, μια πόλη απέναντι από τον κόλπο της Πομπηίας και περίπου 29 χιλιόμετρα δυτικά του Βεζούβιου.
Όταν άρχισε η ηφαιστειακή έκρηξη στις 24 Αυγούστου, ο Πλίνιος θυμάται ότι είδε ένα σύννεφο αερίων και συντριμμιών να εκτοξεύεται από τον Βεζούβιο. Παρομοίασε το περίεργο σύννεφο με «ένα πεύκο».
Οι άνθρωποι στην Πομπηία, περίπου εννέα χιλιόμετρα μακριά από το ηφαίστειο, θα είχαν δει το ίδιο παράξενο, ανησυχητικό σύννεφο. Αν είχαν αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό τις σεισμικές δονήσεις των προηγούμενων ημερών, δεν μπορούσαν να κάνουν το ίδιο για το σύννεφο. Όσοι εγκατέλειψαν αμέσως την Πομπηία σε αυτό το σημείο είχαν ακόμα πιθανότητες επιβίωσης, σε αντίθεση με όσους δίστασαν ή έμειναν πίσω.
Από το απόγευμα, πέτρες ελαφρόπετρας άρχισαν να πέφτουν βροχή στην Πομπηία. Κατέστρεψαν κτίρια και χτύπησαν όσους προσπαθούσαν να διαφύγουν την τελευταία στιγμή. Στάχτη, τοξικά αέρια και συντρίμμια έθαψαν την Πομπηία νωρίς την επόμενη μέρα.
Ο Πλίνιος και η μητέρα του ήταν μεταξύ εκείνων που έτρεξαν γύρω από τον κόλπο της Νάπολης. Θυμήθηκε ότι, καθώς το σκοτάδι και η στάχτη έπεφταν πάνω στους επιζώντες, επικρατούσε χάος: «Μπορούσες να ακούσεις τα ουρλιαχτά των γυναικών, τις κραυγές των παιδιών και τις φωνές των ανδρών- άλλοι φώναζαν τα παιδιά τους, άλλοι τους γονείς τους, άλλοι τους συζύγους τους, προσπαθώντας να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον από τις φωνές που απαντούσαν».
Το σκηνικό ήταν πιθανότατα παρόμοιο με αυτό που βίωσαν οι άνθρωποι που έτρεχαν από την Πομπηία.
Αφού το ηφαίστειο τελικά ηρέμησε, ο Πλίνιος και η μητέρα του επέστρεψαν στο Misenum. Ήταν τυχεροί. Για τους επιζώντες της Πομπηίας, δεν θα υπήρχε σπίτι στο οποίο θα μπορούσαν να επιστρέψουν.
Ακολουθώντας τα ίχνη των επιζώντων της Πομπηίας
Υπολογίζεται ότι 2.000 άνθρωποι στην Πομπηία έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της έκρηξης. Αυτό σημαίνει ότι χιλιάδες άλλοι μπορεί να επέζησαν. Πού πήγαν;
Ο προφανής προορισμός για τους επιζώντες της Πομπηίας περιλάμβανε πόλεις και κωμοπόλεις γύρω από την Καμπανία, όπου φίλοι και συγγενείς μπορεί να προσέφεραν καταφύγιο.
Η Νεάπολη -η σημερινή Νάπολη- ήταν πιθανότατα μία από αυτές. Μια απόδειξη γι’ αυτό είναι ένας αρχαίος μνημειακός βωμός στη σημερινή Ρουμανία που τιμά τους πεσόντες στρατιώτες. Περιλαμβάνει έναν στρατιωτικό αξιωματικό, το όνομα του οποίου έχει χαθεί, και τον προσδιορίζει ως έχοντα ζήσει στην Πομπηία και τη Νεάπολη, γεγονός που υποδηλώνει ότι μετακόμισε στην πόλη μετά την καταστροφή.
Τα τελευταία χρόνια, ο κλασικός μελετητής Steven L. Tuck ανακάλυψε ότι τουλάχιστον πέντε οικογένειες από την Πομπηία μετακόμισαν στη Νεάπολη μετά την έκρηξη. Εντόπισε με επιμέλεια τη μετανάστευση των πιθανών επιζώντων μέσω των οικογενειακών τους ονομάτων, τα οποία ήταν μοναδικά στην Πομπηία. Εντόπισε αυτά τα ονόματα σε επιγραφές τάφων σε μέρη της Καμπανίας μετά το 79 μ.Χ. Άλλες κοινότητες που αποτέλεσαν το σπίτι των επιζώντων της Πομπηίας ήταν οι Cumae και Puteoli.
Ο Tuck βρήκε επίσης ενδείξεις ότι κατά τα άλλα άσχετες οικογένειες από την Πομπηία παντρεύτηκαν μετά την έκρηξη. Οι οικογένειες Licinii και Lucretii, για παράδειγμα, φαίνεται ότι ενώθηκαν με γάμο στην Cumae, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να αποτελούσαν μέρος μιας πομπηιανής κοινότητας εκεί.
Ανακούφιση από την καταστροφή της Πομπηίας
Η ρωμαϊκή κυβέρνηση φαίνεται επίσης να παρενέβη για να παράσχει υποστήριξη στους επιζώντες της Πομπηίας.
Ο Τίτος, αυτοκράτορας από το 79 έως το 81 μ.Χ., ανέλαβε δράση μόλις έφτασε στη Ρώμη η είδηση της έκρηξης του Βεζούβιου. Σύμφωνα με τον αρχαίο βιογράφο Σουητώνιο, ο Τίτος «επέδειξε όχι απλώς το ενδιαφέρον ενός αυτοκράτορα αλλά και τη βαθιά αγάπη ενός πατέρα, είτε προσφέροντας μηνύματα συμπαράστασης είτε δίνοντας όλη την οικονομική βοήθεια που μπορούσε».
Ο Tuck υποστήριξε επίσης ότι ο Τίτος υποστήριξε οικοδομικά έργα για να φιλοξενήσει την εισροή των επιζώντων της Πομπηίας σε όλη την Καμπανία. Μεταξύ των έργων: η κατασκευή ναών αφιερωμένων στους θεούς που πολλοί στην Πομπηία προτιμούσαν να λατρεύουν, όπως ο Βούλκαν και η Ίσιδα.
Η πυρκαγιά του Βεζούβιου μπορεί να έβαλε τέλος στη ζωή που γνώριζαν, αλλά οι επιζώντες της Πομπηίας βρήκαν τρόπους να ανοικοδομήσουν μετά την καταστροφή.
LIFO
