Η μεγάλη πυρκαγιά στο Τατόι κατέστρεψε τα πάντα στο πέρασμα της αλλά συνάμα έφερε στο φως και ορισμένους κρυμμένους θησαυρούς που ήταν ξεχασμένοι στο χρόνο και χαμένοι μέσα στην οργιώδη βλάστηση. Πρόκειται για τα περίφημα παγόσπιτα (icehouses) στα οποία η βασιλική οικογένεια αποθήκευε νωπά τρόφιμα, ποτά, κρασιά, σορμπέ ακόμα και παγωτά.
Και όλα αυτά όχι μόνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα αλλά και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα παγόσπιτα ήταν ειδικές κατασκευές. Είχαν τη δική τους τεχνική που χάνεται στα βάθη των αιώνων πολύ πριν τη δεκαετία του ΄20 όπου τα ψυγεία πάγων και ηλεκτρικού ρεύματος κάνουν την εμφάνιση τους στην παγκόσμια αγορά. “Γνωρίζαμε ότι στο Τατόι υπήρχαν παγόσπιτα τα οποία λειτούργησαν μέχρι τα πρώτα χρόνια του προηγούμενου αιώνα. Η τεχνική ήταν φερμένη με την βασιλική οικογένεια καθώς χρησιμοποιούσαν το Τατόι ως θερινή κατοικία και υπήρχε ανάγκη για να υπάρχουν παγωμένα τρόφιμα και ποτά. Η πρόσφατη φωτιά τα αποκάλυψε. Βρίσκονται στην διαδρομή προς την Κιθάρα (σ.σ. περιοχή του Τατοΐου που πριν την φωτιά της 5ης Αυγούστου είχε οργιώδη βλάστηση). Εντόπισα 3 (σ.σ. παγόσπιτα) αλλά ίσως να υπάρχουν και άλλα. Σε αυτά η βασιλική οικογένεια αποθήκευε πάγο τον χειμώνα για τις ανάγκες ψύξης τροφίμων και δημιουργίας παγωτών το καλοκαίρι. Βρίσκονται κοντά σε πηγές νερού στην Κιθάρα”, είπε στο ethnos.gr o πρόεδρος του συλλόγου Φίλοι Κτήματος Τατοΐου Βασίλης Κουτσαβλής.
Από το Ιράν στη Σκωτία
Τα παγόσπιτα ήταν ευρέως διαδεδομένα στις μεγάλες και ευημερεύουσες αυτοκρατορίες και αρκετά διασώζονται στο Ιράν, στη Βόρειο Ιρλανδία, στην Αγγλία και στις ΗΠΑ ενώ στην Ελλάδα εντοπίστηκαν από τον Βασίλη Κούτσαβλη κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού του στις κατεστραμμένες εκτάσεις.
Αποθήκευαν και παγωτά
“Κατά την διάρκεια του χειμώνα, ο πάγος και το χιόνι μεταφερόταν μέσα στο κτίριο αποθήκευσης πάγου πακεταρισμένο και μονωμένο συχνά με άχυρο ή πριονίδια. Ο πάγος μέσα στο κτίριο αυτό διατηρούταν σε στερεή μορφή (αρκετές φορές μέχρι τον επόμενο χειμώνα) και χρησιμοποιούνταν ως πάγος τους θερινούς μήνες. Η κύρια λειτουργία του πάγου ήταν να διατηρήσει αλλοιώσιμα είδη τροφίμων τους θερινούς μήνες. Άλλες χρήσεις ήταν η δημιουργία κρύων ποτών, παγωτών και γλυκών. Τα κτίρια αυτά ήταν χτισμένα μέσα στην γη συνήθως ως θολωτές κατασκευές με τούβλα και ήταν καλά μονωμένα. Στο κάτω μέρος είχαν οπή για να φεύγει το νερό που έλιωνε”, ανέφερε ο Βασίλης Κουτσαβλής.
Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες του προέδρου των Φίλων Κτήματος Τατοΐου τα παγόσπιτα στο Τατόι είναι σε κακή κατάσταση. Έχουν καταρρεύσει αλλά από τα ερείπια μπορούν να γίνουν έρευνες. Ο ίδιος προτείνει να υπάρξει άμεσα μελέτη για να διασωθεί ότι έχει απομείνει: “Στο εξωτερικό θα πλήρωνε κανείς εισιτήριο για να τα δει. Στο Τατόι απλά θα ρημάξουν και θα εξαφανιστούν. Εχει ενδιαφέρον να ασχοληθεί κανείς και να αποκατασταθούν. Είναι ένα κομμάτι της ιστορίας. Αν δεν παρθούν μέτρα θα εξαφανιστούν και τα τελευταία κομμάτια που έχουν απομείνει και διασώθηκαν επειδή ήταν πνιγμένα στην βλάστηση η οποία τώρα δεν υπάρχει πλέον”.
Στο Ιράν στο Μέϊμποντ και στην Κερμάν υπάρχουν δείγματα κτηρίων αποθήκευσης πάγου (ονομάζονται στα περσικά γιακχάλ) χτισμένα από λάσπη και τούβλα στις πόλεις μέσα στην έρημο. Συχνά νερό από κανάλια μέσω των συστημάτων ύδρευσης τύπου κανάτ έφταναν έξω από τα κτήρια πάγου γιακχάλ. Εκεί το χειμώνα δημιουργούταν πάγος ο οποίος αποθηκευόταν μέσα στο κτίριο. Αυτά τα κτίρια θεωρούνται αξιόλογα δείγματα περσικής αρχιτεκτονικής.Διασώζονται παγόσπιτα και μάλιστα σε καλή κατάσταση στη Σκωτία και στις ΗΠΑ. Στη Σκωτία έχει διασωθεί το παγόσπιτο στο κάστρο Έγκλιτον. Ο πάγος εισάγονταν συχνά στο Ηνωμένο Βασίλειο από τη Σκανδιναβία μέχρι τη δεκαετία του 1920, αν και από το 1900 η εισαγωγή πάγου μειώθηκε απότομα λόγω της ανάπτυξης εργοστασίων στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου ο πάγος κατασκευαζόταν τεχνητά. Το μεγαλύτερο και καλύτερα σωζόμενο παγόσπιτο στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι το Tugnet Ice House στον κόλπο Spey. Χτίστηκε το 1830 και χρησιμοποιήθηκε για την αποθήκευση πάγου για τη συσκευασία σολομού που αλιεύτηκε στον ποταμό Spey πριν από τη μεταφορά στην αγορά του Λονδίνου. Το 2018 ανακαλύφθηκε το πολύ μεγάλο πηγάδι Park Crescent West στο Park Crescent του Λονδίνου. Δημιουργήθηκε για τον Samuel Dash στις αρχές της δεκαετίας του 1780 για εμπορική χρήση. Αυτό το παγωμένο σπίτι έχει βάθος 9,5 μέτρα και πλάτος 7,5 μέτρα και απέχει μόλις λίγα μέτρα από τη γραμμή Jubilee στο μετρό του Λονδίνου. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για την αποθήκευση του τοπικού πάγου που είχε ληφθεί από τον ποταμό Τάμεση τους χειμερινούς μήνες, και αναλήφθηκε τη δεκαετία του 1820 από τον πάγο έμπορο William Leftwich, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για την αποθήκευση εισαγόμενου πάγου από τις παγωμένες λίμνες της Νορβηγίας.
Πηγή ethnos.gr
