Οι υπογράφοντες επισημαίνουν ότι οι νέες παρεμβάσεις στη δυτική πρόσβαση του Ιερού Βράχου, θα αλλάξουν δραματικά την μορφή και το περιεχόμενο του Μνημείου της Ακρόπολης ως αρχαιολογικού τόπου, στην παγκόσμια συνείδηση.
Στο κείμενο κατά της Λίνας Μενδώνη, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ιστορικοί της τέχνης και καλλιτέχνες, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις νέες παρεμβάσεις οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη και υπογραμμίζουν τις αντιρρήσεις που είχαν εκφραστεί για το τσιμέντωμα που έχει ήδη συντελεστεί από τον περασμένο Οκτώβριο.
Οι υπογράφοντες εκφράζουν την έντονη διαμαρτυρία τους και καταγγέλλουν ότι οι οικοδομικές εργασίες είναι, ήδη, σε εξέλιξη και οργανώνεται υποδομή εργοταξίου με ερπυστριοφόρα που κινούνται επάνω σε αρχαίες πλακοστρώσεις.
Επισημαίνουν ότι γίνεται προσπάθεια να βρεθούν προ τετελεσμένων καταστάσεων και αναδεικνύουν τους πέντε λόγους που οι νέες παρεμβάσεις θα αλλάξουν δραματικά τη μορφή και το περιεχόμενο της Ακρόπολης και συγκεκριμένα:
1. Ο φυσικός βράχος και τα αρχαία λείψανα θα καλυφθούν σε μεγάλη έκταση, από μια γιγαντιαία βαθμιδωτή επιφάνεια από νέο υλικό, με αποτέλεσμα να απαξιώνεται το φυσικό τοπίο και ο βράχος ως γεωλογικό μνημείο και φυσικό οχυρό. Επί πλέον, παραμένει ανεξήγητο γιατί στην δυτική προσπέλαση της Ακρόπολης, προκρίνεται ο 1ος μ. Χ. αιώνας, ενώ στην κορυφή του βράχου, προκρίνεται, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, ο 5ος αιώνας π. Χ. Εκτός εάν επιβάλλονται συνυπάρξεις που προσπαθούν να οικοδομήσουν μια εικόνα «Αρχαίου Κλέους»!
2. Αρχαιότητες διαφόρων εποχών θα καταχωθούν και θα είναι απρόσιτες.
3. Η επίχωση σε ορισμένες θέσεις θα ξεπεράσει τα 3 μέτρα, ενώ για την στήριξη των βαθμίδων και την στερέωση της εκτεταμένης νέας κατασκευής θα χρειαστούν πυκνές, ογκώδεις θεμελιώσεις που θα εδράζονται στον βράχο και στις αρχαιότητες που θα καλυφθούν.
4. Η πρόσβαση στην Ακρόπολη δια μέσου των Προπυλαίων καθ’ όλο το πλάτος τους, θα επιβάλει τον συνωστισμό των επισκεπτών τόσο κατά την είσοδο όσο και κατά την έξοδο, και θα θέσει σε μεγάλο κίνδυνο την ασφάλεια του μνημείου. Είναι αναπόφευκτη, δε, η κατασκευή νέων πρόσθετων βαθμίδων (σκαλοπατιών) για να διευκολυνθεί η άνοδος και η κάθοδος των επισκεπτών.
5. Το πρόβλημα της διακίνησης μεγάλου πλήθους επισκεπτών θα παραμείνει και, μάλιστα, θα αυξηθεί.
Έκκληση για τις επεμβάσεις – Ακρόπολη: SOS
Στα τέλη Οκτωβρίου 2020, αιφνιδιαστήκαμε από την είδηση ότι στην Ακρόπολη είχαν ήδη αρχίσει έργα εκτεταμένων διαστρώσεων από οπλισμένο σκυρόδεμα, ενώ παράλληλα η επίσημη ενημέρωση ήταν πως οι παρεμβάσεις αυτές γίνονται για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία.
Διατυπώθηκαν αντιρρήσεις για το υλικό, την έκταση και το αισθητικό αποτέλεσμα της επέμβασης, καθώς θεωρήθηκε ότι ανταγωνίζονται και απαξιώνουν την αρχιτεκτονική και γλυπτική αξία των μνημείων όπως και το περιεχόμενο του αρχαιολογικού χώρου. Επίσης, επικρίθηκαν το μη αναστρέψιμο της κατασκευής και η καταστροφή βράχου και αρχαίων καταλοίπων, ενώ εκφράστηκαν φόβοι ότι η εκτεταμένη χρήση σκυροδέματος, η διαμόρφωσή του και η υδροφοβική επίστρωση της επιφάνειάς του θα προκαλούσαν, μεταξύ άλλων, απρόβλεπτες μεταβολές στο σύστημα απορροής των ομβρίων υδάτων.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) απάντησε ότι η νέα παρέμβαση ήταν απαραίτητη, όχι μόνο για να εξυπηρετηθούν άτομα με αναπηρία, αλλά και για την μεταφορά όγκων μαρμάρου με βαρέα οχήματα, και δήλωσε ότι δεν θα άλλαζε η εικόνα του αρχαιολογικού χώρου.
Ο πρόεδρος, πάλι, της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ), καθηγητής Μανώλης Κορρές, δικαιολόγησε την πρώτη φάση των διαστρώσεων στην Ακρόπολη ως προοίμιο μεγαλύτερης επέμβασης: οικοδόμηση οριζόντιων δαπέδων σε διαφορετικές στάθμες (ταράτσες), προς αποκατάστασιν, κατά την κρίση του, της διαμόρφωσης του εδάφους του 5ου αιώνα π. Χ., και της «ορθής θέασης» των μνημείων.
Διατυπώθηκε, τότε, η ένσταση ότι η εγκατάσταση των νέων αυτών οικοδομών και επεμβάσεων θα κατέλυε κάθε αίσθηση ιστορικής ενότητας και συνέχειας, επιβάλλοντας διαμορφώσεις για τις οποίες, αφ’ ενός, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, ενώ, αφ’ ετέρου, θα καθιστούσαν απρόσιτα τα πολύτιμα αρχαιολογικά τεκμήρια. Επισημάνθηκε, επίσης, ότι τόσο για τις τετελεσμένες, όσο και για τις μελλοντικές νέες κατασκευές, έχει αγνοηθεί το ελληνικό και το διεθνές νομικό και θεσμικό πλαίσιο.
Πλημμυρικά φαινόμενα στον αρχαιολογικό χώρο, που ακολούθησαν τον Δεκέμβριο του 2020, ενίσχυσαν την αρνητική απήχηση που είχε διαμορφωθεί στην κοινή γνώμη για τις διαστρώσεις. Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι οι νέες διαστρώσεις δεν εξυπηρετούν, τελικά, τον αρχικό, βασικό σκοπό τους, δηλαδή την αυτόνομη κίνηση των ατόμων με αναπηρία. Θα περίμενε, κανείς, όλα αυτά να οδηγήσουν σε συζητήσεις, ζυμώσεις και συγκλίσεις για καλλίτερη διαχείριση των προβλημάτων. Αντιθέτως, όμως, στις 2 Φεβρουαρίου, κατατέθηκε αιφνιδιαστικά στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, πρόταση της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως για την «αποκατάσταση» της δυτικής προσπέλασης της Ακροπόλεως, που θα «επαναποδώσει», όπως δηλώνεται, «μνημειακότητα» και «αυθεντικότητα» στο Μνημείο και «θα επιλύσει θέματα διαχείρισης κυκλοφορίας των επισκεπτών». Αποτέλεσμα, η πρόταση εγκρίθηκε παμψηφεί ενώ, κανονικά, το ΚΑΣ ψηφίζει πλήρεις και συγκροτημένες μελέτες, και όχι απλές προτάσεις. Επομένως, στην περίπτωση αυτή, επιβλήθηκε πρωθύστερη διαδικασία.
Συγκεκριμένα, το δελτίο τύπου του ΥΠΠΟΑ δηλώνει ότι θα κατασκευασθεί μαρμάρινη κλίμακα, κατά το πρότυπο της ρωμαϊκής του 1ου μ. Χ. αιώνα, σε όλο το πλάτος των Προπυλαίων. Πρόκειται για μια κεκλιμένη βαθμιδωτή πλατεία που θα αρχίζει από την βάση της δυτικής πλαγιάς της Ακρόπολης και θα καταλήγει στα Προπύλαια, επιτρέποντας στους επισκέπτες να διασχίσουν τις κιονοστοιχίες σε όλο το πλάτος τους για να εισέλθουν στα Προπύλαια και, τελικά, στην Ακρόπολη.
Όσον αφορά την υστερορρωμαϊκή πύλη Beulé στην βάση της δυτικής πρόσβασης, η διατύπωση του ΥΠΠΟΑ αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο της καθαίρεσής της, για να αναστηλωθούν τα αρχιτεκτονικά της μέλη στην αρχική τους θέση, στο χορηγικό μνημείο του Νικία. Το νέο πνεύμα διαχείρισης των αρχαιοτήτων της Ακρόπολης, που διαγράφεται απειλητικό τους τελευταίους μήνες, καθώς αυθαίρετα χρίζει «αυθεντικές» και «ορθές» τις οικοδομικές παρεμβάσεις που θέλει να επιβάλει, δεν θα απέκλειε παρόμοιες, ακραίες επεμβάσεις.
Είναι βέβαιο ότι οι δομές αυτές θα αλλάξουν δραματικά την μορφή και το περιεχόμενο του Μνημείου της Ακρόπολης ως αρχαιολογικού τόπου, στην παγκόσμια συνείδηση.
Θα δημιουργήσουν, δε, σοβαρότατα τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα, καθώς
1. Ο φυσικός βράχος και τα αρχαία λείψανα θα καλυφθούν σε μεγάλη έκταση, από μια γιγαντιαία βαθμιδωτή επιφάνεια από νέο υλικό, με αποτέλεσμα να απαξιώνεται το φυσικό τοπίο και ο βράχος ως γεωλογικό μνημείο και φυσικό οχυρό. Επί πλέον, παραμένει ανεξήγητο γιατί στην δυτική προσπέλαση της Ακρόπολης, προκρίνεται ο 1ος μ. Χ. αιώνας, ενώ στην κορυφή του βράχου, προκρίνεται, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, ο 5ος αιώνας π. Χ. Εκτός εάν επιβάλλονται συνυπάρξεις που προσπαθούν να οικοδομήσουν μια εικόνα «Αρχαίου Κλέους»!
2. Αρχαιότητες διαφόρων εποχών θα καταχωθούν και θα είναι απρόσιτες.
3. Η επίχωση σε ορισμένες θέσεις θα ξεπεράσει τα 3 μέτρα, ενώ για την στήριξη των βαθμίδων και την στερέωση της εκτεταμένης νέας κατασκευής θα χρειαστούν πυκνές, ογκώδεις θεμελιώσεις που θα εδράζονται στον βράχο και στις αρχαιότητες που θα καλυφθούν.
4. Η πρόσβαση στην Ακρόπολη δια μέσου των Προπυλαίων καθ’ όλο το πλάτος τους, θα επιβάλει τον συνωστισμό των επισκεπτών τόσο κατά την είσοδο όσο και κατά την έξοδο, και θα θέσει σε μεγάλο κίνδυνο την ασφάλεια του μνημείου. Είναι αναπόφευκτη, δε, η κατασκευή νέων πρόσθετων βαθμίδων (σκαλοπατιών) για να διευκολυνθεί η άνοδος και η κάθοδος των επισκεπτών.
5. Το πρόβλημα της διακίνησης μεγάλου πλήθους επισκεπτών θα παραμείνει και, μάλιστα, θα αυξηθεί.
Με βάση τα παραπάνω
Εκφράζουμε την απόλυτη αντίθεσή μας στις διαδρομές που έχουν ήδη διαστρωθεί και σε όσες έχει εξαγγελθεί ότι θα γίνουν στην Ακρόπολη, καθώς και στην προτεινόμενη ανακατασκευή της ρωμαϊκής κλίμακας στην δυτική προσπέλαση της Ακρόπολης.
Τέτοιου είδους επεμβάσεις είναι αντίθετες στις διεθνώς αναγνωρισμένες και θεσπισμένες αρχές διαχείρισης αρχαιοτήτων, και δεν έχουν καμία σχέση με την έννοια της διατήρησης, συντήρησης και διαφύλαξης αρχαιοτήτων. Αντίθετα, ισοδυναμούν με υποβάθμιση, απόκρυψη και απαξίωση του μεγαλύτερου αρχαιολογικού και καλλιτεχνικού θησαυρού που έχει κληροδοτηθεί στη σύγχρονη Ελλάδα, στην οποία η ανθρωπότητα έχει εμπιστευθεί την διαφύλαξή του.
Ζητούμε να αρθούν τα βλαπτικά χαρακτηριστικά των διαστρώσεων που έχουν γίνει στην Ακρόπολη, να μην πραγματοποιηθούν τα έργα τα οποία έχουν εξαγγελθεί για την κορυφή του βράχου και την δυτική πρόσβαση της Ακρόπολης, και να προγραμματισθούν επεμβάσεις που θα σέβονται το φυσικό τοπίο, την συνύπαρξη βράχου και αρχιτεκτονημάτων, για την βελτίωση της επισκεψιμότητας και της διακίνησης των ατόμων με αναπηρία, όσο και της εξυπηρέτησης των έργων. Η εξυπηρέτηση αυτών των αναγκών δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για αυθαίρετους σχεδιασμούς.
Ζητούμε να γίνει άμεσα οργάνωση διοικητικού μηχανισμού για τον έλεγχο της ροής των επισκεπτών, ούτως ώστε, κατά την μελέτη αυτών των επεμβάσεων, να είναι γνωστός εκ των προτέρων ο μέγιστος αριθμός επισκεπτών που θα εξυπηρετούνται.
Ζητούμε να γίνουν οι κατάλληλες διαδικασίες, ώστε να αναπτυχθούν ζυμώσεις και συγκλίσεις απόψεων, για να μην επιβάλλονται προσωποπαγείς θεωρήσεις.
Γενικότερα, επισημαίνουμε πως η πεποίθηση ότι κάποιος σήμερα μπορεί να «επαναποδώσει τα χαρακτηριστικά και τις αξίες» στην Ακρόπολη και να «συνεισφέρει απολύτως αποφασιστικά στην ορθή πρόσληψη» και «αυθεντικότητα» του μνημείου, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη οδός.
Οι επιστήμονες και άνθρωποι του πολιτισμού που υπογράφουν
Αβρονιδάκη Χριστίνα, Αρχαιολόγος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Τμήμα Συλλογών Αγγείων και Έργων Μεταλλοτεχνίας και Μικροτεχνίας
Αγγελοπούλου Άννα, Ανθρωπολόγος Διδάκτωρ EHESS Vi section Paris
Αθανασιάδου Κωτίδου Ελένη, Αρχιτέκτων Αναστηλώτρια, 9η ΕΒΑ (1983-1996)
Αθανασοπούλου Σαπφώ, Αρχαιολόγος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Αλατζόγλου Γραμματική, Καθηγήτρια Φιλοσοφίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Αλεξοπούλου Αλέκα, Αρχιτέκτων, Ομότιμη Καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ.
Αληθεινός Δημήτρης, Ζωγράφος
Αλυσανδράτος Σπύρος, Αρχαιολόγος
Ανδρεάδη Νόρα
Ανδρεάδης Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Πολιτισμού και Θεάτρου Παντείου, Τμήμα Επικοινωνίας και Πολιτισμού
Ανεζίρη Σοφία, Αναπλ. Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Αντωνοπούλου Τζένη, Εικαστικός
Αποστόλου Ευαγγελία, Προϊσταμένη του Τμήματος Νομισμάτων, Σταθμίων και
Μικροτεχνίας, Σφραγίδων και Μεταλλίων, Νομισματικό Μουσείο
Babuin Andrea, Λέκτορας Βυζαντινής Τέχνης, Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Βαλαβάνη Νάντια, Συγγραφέας & Οικονομολόγος, πρώην Αν. Υπουργός & Βουλευτής
Βάλλα Μαγδαληνή, Αρχαιολόγος
Βαρώτσος Κώστας, Γλύπτης, Καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτονικής του Α.Π.Θ.
Βασιλοπούλου Βιβή, Επίτιμη Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων, ΥΠΠΟΑ
Βενετσάνου Νένα, Τραγουδίστρια
Βέττας Απόστολος, Αρχιτέκτων Σκηνογράφος, Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Καλών Τεχνών Α.Π.Θ.
Βίττης Νίκος, Συνθέτης, Ειδικός Επιστήμων στον Συνήγορο του Πολίτη
Βλασσοπούλου Χριστίνα, Αρχαιολόγος στην Α’ ΕΠΚΑ το διάστημα 1987-2011
Βουτσά Κατερίνα, Αρχαιολόγος, Τμήμα Συλλογών Προϊστορικών, Αιγυπτιακών, Κυπριακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Γαλάνης Γιώργος, Δάσκαλος
Γερολύμου Τίνα, Αρχαιολόγος ΕΦΑ Μεσσηνίας
Γέρου Κάτια, Ηθοποιός
Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη, Αρχαιολόγος, Επίτιμη Έφορος Υπουργείου Πολιτισμού
Γεωργοπούλου Ελένη, Δικηγόρος
Γιουσουρούμ Νώε, Αρχιτέκτονας-Συντηρητής
Γκιάστας Γιάννης, Ψυχολόγος
Γκοβάτσου Ελένη, Τ.Ε.Συντηρητών Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης
Γρατσία Ειρήνη, Αρχαιολόγος, συντονίστρια MONUMENTA
Δαμπασίνα Λυδία, Ζωγράφος
Δεκουλάκου Ιφιγένεια, Αρχαιολόγος, Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων
Δημητριάδης Νίκος, πτυχιούχος Νομικής σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Διάλλα Άντα, Ιστορικός, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Α.Σ.Κ.Τ.
Δίγκα Κλεοπάτρα, Ζωγράφος και Σκηνογράφος
Δουκατά Σοφία, συνταξιούχος Αρχαιολόγος ΥΠΠΟ
Δρανδάκη Αναστασία, Επίκουρη Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Ευγενίδου Δέσποινα, Αρχαιολόγος
Ευστρατίου Παύλος-Μιχαήλ Ε., Αναπληρωτής Καθηγητής, Νομική Σχόλη, ΕΚΠΑ
Ζαφειροπούλου Φωτεινή, Αρχαιολόγος, Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων
Ζαχοπούλου Παναγιώτα, Αρχιτέκτονας
Ζέη Ελευθερία, Ιστορικός, Επίκουρη καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ζερβός Γιάννης, Β’ Αντιπρόεδρος Αντιπροσωπείας του ΣΑΔΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων
Ζούνη Ελένη
Ιωαννίδης Αντρέας, Ιστορικός Τέχνης, Ομότιμος Καθηγητής Α.Σ.Κ.Τ.
Καββαδίας Γιώργος, Αρχαιολόγος, Προϊστάμενος του Τμήματος των Συλλογών Αγγείων και έργων Μικροτεχνίας και Μεταλλοτεχνίας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Κακαβογιάννη Όλγα, Επίτιμη Διευθύντρια Αρχαιοτήτων
Καμπούρη Ευαγγελία, Αρχιτέκτων Μηχ., επίτιμη Προϊσταμένη Εφορείας Νεοτέρων Μνημείων Μακεδονίας-Θράκης, ΥΠΠΟΑ
Κάππας Μιχάλης, Αρχαιολόγος, ΕΦΑ Μεσσηνίας
Κατζουράκης Δημήτρης, Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστήμιο Πατρών, τμήμα Αρχιτεκτονικής
Κατζουράκης Κυριάκος, Ζωγράφος, Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Καλών Τεχνών – Α.Π.Θ.
Κατσαρός Βασίλης, Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.
Κατσικούδης Νίκος, Καθηγητής Ιστορίας Αρχαίας Ελληνικής και Ρωμαϊκής Τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Κατσιώτη Αγγελική, Αρχαιολόγος, Τμηματάρχης, Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου
Κεφαλά Κωνσταντίνα, Αρχαιολόγος
Κοζάτσας Γιάννης, Διδάσκων φιλοσοφίας, Τμήμα ΦΚΣ Παν. Κρήτης, Μεταδιδακτορικός ερευνητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Κονταράτος Γιάννης, Εικαστικός, Επίκουρος Καθηγητής, Α.Σ.Κ.Τ.
Κουκουλάς Γιάννης, Ιστορικός Τέχνης, Διδάκτωρ Α.Σ.Κ.Τ.
Κωνσταντινίδη-Συβρίδη Ελένη, Αρχαιολόγος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Κωσταντή Κατερίνα, Αρχαιολόγος ΥΠΠΟΑ-Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Κωτίδης Αντώνης, Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ.
Λαζαρίδης Λάζαρος (Άρης), Αρχαιολόγος, Επιμελητής Αρχαιοτήτων, 1979-88, Φιλόλογος, Υπουργείο Παιδείας, 1995-2013
Λαθύρης Γιώργος Ι., Συγγραφέας – Νομικός
Λακάκη Μαρία, διδάκτωρ αρχαιολογίας, επιμελήτρια αρχαιοτήτων ΥΠΠΟΑ 1980-1997
Λεκάκης Στέλιος, Αρχαιολόγος – Σύμβουλος Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Λιάμπη Κατερίνη, Καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Λιαναντωνάκη Δάφνη, Εικαστικός
Λινάρδου Καλλιρρόη, Ιστορικός της Βυζαντινής Τέχνης, Επίκουρη Καθηγήτρια, Α.Σ.Κ.Τ.
Λυκιαρδοπούλου Μαρίνα, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων
Λυμπεράτος Μιχάλης, Ιστορικός
Μακρή Αθηνά, Συντηρήτρια Έργων Τέχνης
Μακροπούλου Δέσποινα, Αρχαιολόγος
Μαλαγαρδή Νάση, Διδάκτωρ
Μαλαμίδου Δημητρία, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών
Μανωλίδης Κώστας, Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Μαραγκού Λίλα, Ομότιμη Καθηγήτρια Κλασικής Αρχιαολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Μαραγκού Μαρία, Κριτικός Τέχνης, Καλλιτεχνική Διευθύντρια Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης
Ματθαίου Παναγιώτης Ι., Δικηγόρος, Δ.Ν., Μέλος Σ.Ε.Π. στο Ε.Α.Π.
Ματσούκα Χάρις, Γιατρός Αιματολόγος, συντονίστρια Δ/ντρια ΕΣΥ
Μεϊμάρογλου Δέσποινα, Εικαστικός
Μενδρινού Κέλλυ, Αρχαιόλογος
Μέντζος Αριστοτέλης, Ομότιμος Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Α.Π.Θ.
Μιχαηλίδου Μαίρη, Επίτιμη Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων, ΥΠΠΟΑ
Μουζακίτης Δημήτριος, Πρόεδρος Κερκυραϊκής Ένωσης Πειραιά & Περιχώρων και Πρόεδρος Ακαδημίας Ελληνικών Βραβείων Τέχνης
Μπακιρτζής Αργύρης, Αρχιτέκτονας Αναστηλωτής, Επίτιμος Προϊστάμενος Αρχαιολογικών έργων 12ης ΕΒΑ
Μπαμπούσης Μανώλης, Εικαστικός – Αρχιτέκτονας, Ομότιμος Καθηγητής Α.Σ.Κ.Τ.
Μπαρακάρη-Γλένη Κατερίνα, συνταξιούχος Αρχαιολόγος του ΥΠΠΟΑ
Μπόμπου Πρωτοπαπά Ελένη, Αρχαιολόγος
Ναλπάντης Δημήτρης, Αρχαιολόγος
Ξαναλάτου Νάση, Αρχιτέκτων
Οικονομίδης Νίκος, Ζωγράφος
Οικονόμου Έφη, Αρχαιολόγος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Παϊσίδου Μελίνα, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Α.Π.Θ.
Παπαδόπουλος Λόης, Ομότιμος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής, Πολυτεχνική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Παπαδοπούλου Μπία, Ιστορικός Τέχνης, Επιμελήτρια εκθέσεων
Παπαευθυμίου Ελένη, Αρχαιολόγος Νομισματολόγος
Παπαϊωάννου Τάσης, Αρχιτέκτων – Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.
Παπακωσταντίνου Λήδα, Καλλιτέχνις
Παπαστρατής Προκόπης, Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας
Παπαφιλίππου Αιμιλία, Kαλλιτέχνις
Πασχαλίδης Κωνσταντίνος, Δρ Αρχαιολόγος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Πεγιούδης Νίκος, Ιστορικός της Τέχνης, Πανεπιστημιακός υπότροφος, Α.Σ.Κ.Τ.
Πλιάτσικα Βασιλική, Επιμελήτρια Αρχαιοτήτων, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Πολίτης Νίκος, Σκηνογράφος
Πολυχρονιάδης Δημήτριος, Εκπαιδευτικός – Ιστορικός
Ποτηρόπουλος Δημήτρης, Αρχιτέκτονας
Πουλάκη Παντερμαλή Έφη, Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων
Σαμαρά-Κάουφμαν Αλίκη, Αρχαιολόγος, πρώην συνεργάτιδα στις Ελληνορρωμαϊκές Αρχαιότητες του Λούβρου
Σαμέλα Αντιγόνη, Ιστορικός της Ύστερης Αρχαιότητας
Σαριλάκη Βασιλίκα, Ιστορικός Τέχνης
Σεντούκα Ροδάνθη, Δημιουργική Διευθύντρια και Ιδρύτρια της RED DESIGN CONSULTANTS
Σιατερλή Δήμητρα, Εικαστικός
Σκαφίδα Ευαγγελία, Αρχαιολόγος, επίτ. Τμηματάρχης Αρχαιολογικών Χώρων του ΥΠΠΟΑ
Σκούρτης Άγγελος, Εικαστικός
Στεφανίδης Μάνος, Ιστορικός Τέχνης, Αναπληρωτής Καθηγητής, ΕΚΠΑ
Σωτηρίου Θανάσης, Ιστορικός Τέχνης ΥΠΠΟΑ
Τζαχίλη Ίρις, Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας
Τζιρτζιλάκη Ελένη, Αρχιτέκτων, Καλλιτέχνης στον δημόσιο χώρο
Τόλια Χρηστάκου Μαρία, Αρχαιολόγος, Τμήμα Συλλογών Αγγείων και Έργων Μεταλλοτεχνίας και Μικροτεχνίας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Τριάντη Αλίκη-Ισμήνη, επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων, πρώην Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Φάκλαρης Παναγιώτης, πρώην Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ.
Φασούλας Αργύρης, μεταδιδακτορικός ερευνητής Α.Π.Θ./Ι.Κ.Υ.
Φουντά Παναγιώτα, Αρχαιολόγος
Φουριώτη Μάγια Μαρία, Μεταφράστρια, Απόφοιτος Ιστορίας Τέχνης και Αρχαιολογίας-Μουσειολογίας Παν/μίου Λυών 2
Φωκά Ελένη, Αρχαιολόγος ΥΠΠΟ, Α’ ΕΠΚΑ 1981-2003
Χαρβαλιάς Γιώργος, Καθηγητής, πρώην Πρύτανης Α.Σ.Κ.Τ.
Χαρλαύτη Μπέττυ, Ερμηνεύτρια-Μεσόφωνος
Χατζηαργυρού Έρση, Γλύπτρια, Ζωγράφος
Χατζηγιάννη Κάλλια, ιστορικός – αρχειονόμος
Χατζηπαναγιώτου Αλεξάνδρα, Αρχαιολόγος, Επιμελήτρια στο Τμήμα Συλλογών Αγγείων, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Χατζοπούλου Ελένη, εκπαιδευτικός
Χολέβα Μαρία, Διδάσκουσα/Ακαδημαϊκή Υπότροφος, Α.Π.Θ.
Πηγή avgi.gr
