Όπου και να βρεθεί κανείς τον Δεκαπενταύγουστο μοσχοβολά η χάρη Της. Αυτή θα σε οδηγήσει να ανάψεις ένα κερί και να γιορτάσεις μαζί Της σε μια κατάλευκη εκκλησιά.
Οι Παναγιές του Αιγαίου άλλες μεγαλοπρεπείς και άλλες ταπεινές και ήσυχες είναι χτισμένες μέσα σε βράχους, σε σπήλαια, σε δύσβατα υψώματα. Στους τοίχους τους πολύτιμοι θησαυροί και στις εικόνες τους οι ελπίδες χιλιάδων πιστών. Κι όλες έχουν ένα θαύμα να σου αφηγηθούν.
Η Παναγία ένα απ´ τα πιο αγαπημένα πρόσωπα της χριστιανικής πίστεως, λατρεύεται σ´ όλα τα μήκη και πλάτη των ελληνικών θαλασσών, με μεγαλειώδης ναούς και μικρά ξωκλήσια που στολίζουν τα νησιά της επικράτειας. Η εορτή του Δεκαπενταύγουστου βρίσκει πολλούς απ´ αυτούς να εορτάζουν, διοργανώνοντας μεγάλα πανηγύρια για την χάρη Της, τα οποία προσελκύουν προς τιμήν Της ένα πλήθος από παραθεριστές. Πάμε λοιπόν να δούμε κάποιες απ´ τις Παναγίες των νησιών, που θα φορέσουν σύντομα τα γιορτινά τους.
Παναγιά η Καστρινή στη Τζιά
Η όμορφη αυτή εκκλησία δεσπόζει σε έναν απότομο βράχο πάνω από το Αιγαίο, 12,5 χιλιόμετρα βορειανατολικά της Χώρας. Στο παραδοσιακό πανηγύρι που γίνεται προς τιμήν της όλο το νησί γιορτάζει με ζωντανή νησιώτικη μουσική, ενώ οι νοικοκυρές σερβίρουν το παραδοσιακό πατατάτο, με τη συνοδεία άφθονου κρασιού.
Παναγιά της Χρυσοπηγής στη Σίφνο
Στο δρόμο που οδηγεί στον Πλατύ Γιαλό ξεπροβάλλει ο ιερός βράχος της Χρυσοπηγής. Πρόκειται για ένα από τα πιο ωραία και πιο φημισμένα τοπία της Σίφνου: μια μικρή γέφυρα συνδέει τη νησίδα με την υπόλοιπη Σίφνο ενώ επάνω στο βράχο δεσπόζει η Μονή η οποία είναι του 16ου μ.Χ. αιώνα.
Στο εσωτερικό της Μονής φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Χρυσοπηγής.
Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, τα χρόνια των Κουρσάρων στο μοναστήρι της Παναγιάς της Χρυσοπηγής, ζούσαν καλόγριες οι οποίες συντηρούσαν την μονή και ζούσαν στα κελιά της.
Σε μια επιδρομή στο νησί, και ενώ οι περισσότερες από τις καλόγριες της πρόλαβαν να φύγουν μακριά από τους επιδρομείς, μια εξ΄ αυτών έμεινε πίσω στην μονή. Καταδιωκόμενη από τους Κουρσάρους, η καλόγρια παρακάλεσε την Παναγιά την Χρυσοπηγή να την σώσει. Ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα, η Παναγιά χώρισε τον όρμο στα δύο δημιουργώντας ένα σχίσμα, ρίχνοντας τους επιδρομείς στην θάλασσα. Το σχίσμα αυτό είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της Χρυσοπηγής όπου μια λωρίδα θάλασσας χωρίζει τον όρμο από τη στεριά.
Μια άλλη εκδοχή λέει πως τα βράδια οι γυναίκες συνήθιζαν να ανάβουν τα καντήλια της Παναγίας. Μια φορά, όμως, μόλις μπήκαν στην εκκλησία αντιλήφθηκαν ότι δεν ήσαν μόνες τους. Κάτω από το δάπεδο κοιμόταν μια καραβιά πειρατές. Αψηφώντας τον κίνδυνο, εκείνες ελίχθηκαν με επιδεξιότητα ανάμεσα στους κοιμισμένους άνδρες, άναψαν τα καντήλια και το θυμιατό, αλλά την ώρα που έφευγαν ένα πειρατής ξύπνησε από τη μυρωδιά του λιβανιού, σήκωσαν και τους άλλους και της πήραν στο κυνήγι με άγριες διαθέσεις. Κι ενώ οι γυναίκες έτρεχαν έξω από την εκκλησία για να γλιτώσουν, παρενέβη η Παναγία, έσκισε το βράχο και οι πειρατές δεν πρόλαβαν να περάσουν.
Η Παναγία Χρυσοπηγή έχει ανακηρυχθεί προστάτιδα του νησιού από το 1964 μ.Χ. και στη Παναγία αποδίδονται πάνω από 35 θαύματα.
Παναγιά η Χοζοβιώτισσα στην Αμοργό
«Κρεμασμένο» πάνω σε έναν απότομο βράχο, το Μοναστήρι Παναγίας Χοζοβιώτισσας στέκει εκεί κατάλευκο από το 1088 που ιδρύθηκε. Η Μονή θεωρείται το πιο εντυπωσιακό μοναστήρι του Αιγαίου, όχι μόνο για την αρχιτεκτονική του, αλλά και για τον τρόπο που οι 8 όροφοι της γαντζώθηκαν στο βράχο. Οι ντόπιοι την τιμούν τον Νοέμβριο αλλά και τώρα τον Αύγουστο έρχονται επισκέπτες απ΄όλα τα μήκη και πλάτη της γης.
Παναγιά της Πανοχωριανής στην Αμοργό
Στην Αμοργό, κοντά στο χωριό Λαγκάδα, βρίσκεται η ιστορική εκκλησία της Παναγίας της Πανοχωριανής. Οι πιστοί ανεβαίνουν εκεί με γαϊδουράκια και απολαμβάνουν ντόπιες λιχουδιές, όπως κοκκινιστό με πατάτες (πατατάτο) και σούπα από ντόπια κρέατα (ξιδάτο), μαγειρεμένα από τις νοικοκυρές του νησιού με κρέας που προσφέρουν κάθε χρόνο οι βοσκοί της περιοχής.
Μετά τη λειτουργία το γλέντι μεταφέρεται στα γύρω χωριά, τη Λαγκάδα, τα Θολάρια και τον Ποταμό, όπου η μουσική και ο χορός κρατούν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Παναγία της Κάσου
Πεντανόστιμοι μεζέδες συνοδεύουν και το γλέντι στην Παναγιά της Κάσου, που βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό και κάθε Δεκαπενταύγουστο γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Εκεί θα δοκιμάσετε κασιώτικα ντολμαδάκια με πιλάφι και θα χορέψετε υπό τους ήχους της λύρας και του λαούτου.
Παναγιά στη Σέριφο
Τρεις ολόκληρες ημέρες διαρκεί το πανηγύρι της Παναγιάς στη Σέριφο. Σύμφωνα με τι έθιμο, το πρώτο ζευγάρι που θα χορέψει γύρω από την ελιά της εκκλησίας, θα παντρευτεί μέσα στον ίδιο χρόνο. Σήμερα έχει σχεδόν καταργηθεί, αλλά το γλέντι με τα παραδοσιακά τραγούδια διατηρείται με την ίδια ένταση όλα αυτά τα χρόνια.
Παναγιά η Σπηλιανή στη Νίσυρο
Σε ένα από τα πιο γραφικά και συνάμα απομονωμένα νησιά του Αιγαίου, τη Νίσυρο, τα έθιμα, όπως το Νιάμερο της Παναγίας τηρούνται εδώ και πάνω από 100 χρόνια. Η Παναγιά η Σπηλιανή γιορτάζεται για εννέα μέρες, με τις Εννιαμερίτισσες γυναίκες μένουν στο μοναστήρι όλο αυτό το διάστημα.
Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου φτιάχνουν τα κόλλυβα της Παναγίας και αμέσως μετά τη λειτουργία οι ιερείς μεταφέρουν την εικόνα στο χωριό. Το γλέντι ξεκινά με τραγούδια, τον χορό της «κούπας» και άφθονο κρασί.
Η εκκλησία της Κοιμήσεως στη Φολέγανδρο
Στην εκκλησία της Κοιμήσεως, στη Φολέγανδρο, θα καθίσετε στο ένα και μοναδικό τραπέζι, που στήνεται για ντόπιους και επισκέπτες και θα γιορτάσετε όλοι μαζί την εκκλησία – έμβλημα του νησιού.
Παναγία η Θαλασσινή στην Άνδρο
Στην όμορφη Άνδρο, στην Παναγιά τη Θαλασσινή, που βρίσκεται σε έναν βράχο μέσα στη θάλασσα, τα βιολιά δεν σταματούν να παίζουν παρά μόνο όταν ο ήλιος ανατείλει και οι ντόπιοι κερνούν “φρουτάλια”, την παραδοσιακή ομελέτα και σουμάδα.
Παναγιά η Κανάλα και Παναγιά του Νίκους στην Κύθνο
Στην Κύθνο, στο Μοναστήρι της Παναγιάς του Νίκους στη Χώρα καταφθάνουν περπατώντας οι πιστοί από όλο το νησί. Στο πανηγύρι προσφέρονται ντομάτες γεμιστές και κρέας ψητό και το γλέντι κρατά για ώρες.
Την ίδια μέρα γιορτάζει και η προστάτιδα του νησιού, η Παναγιά η Κανάλα, προς τιμήν της οποίας διοργανώνονται λαμπρές εορταστικές εκδηλώσεις.
Παναγιά η Ευαγγελίστρια στην Τήνο
Το νησί της Παναγίας, η πανέμορφη Τήνος συγκεντρώνει όλο το χρόνο πλήθος πιστών, που φτάνουν έστω και για μια μέρα για να προσκυνήσουν στον μεγαλόπρεπο ναό της Παναγίας. Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, καταφθάνουν στη Τήνο οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης και τα στρατιωτικά αγήματα που θα αποδώσουν τιμές. Το βράδυ τελείται Μεγάλος Αρχιερατικός Εσπερινός και στη συνέχεια Παράκληση και Θεία Λειτουργία.
Ανήμερα γίνεται Αρχιερατική Λειτουργία στον Ναό της Μεγαλόχαρης, κατά την διάρκεια της οποίας ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο αρχηγός του Ναυτικού και οι άλλοι επίσημοι επιβαίνουν σε τορπιλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού και ρίχνουν στεφάνια, έξω από το λιμάνι, στο σημείο που τορπιλίστηκε το ” Έλλη” στις 15 Αυγούστου 1940. Μετά το τέλος της λειτουργίας ακολουθεί μεγαλοπρεπής λιτάνευση.
Παναγία η Εκατονταπυλιανή στην Πάρο
Ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, δεσπόζει στην Παροικιά της Πάρου και θεωρείται, όχι άδικα, μια από τις πιο εντυπωσιακές εκκλησίες του Αιγαίου, αλλά και ένας από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαίους ναούς της χριστιανοσύνης.
Ο ναός, που σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης, γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, προσελκύει πλήθος πιστών από όλη τη Χώρα, που συμμετέχουν με κατάνυξη στις εορταστικές εκδηλώσεις. Μετά την περιφορά του επιταφίου, ντόπιοι και επισκέπτες γιορτάζουν στο μεγάλο πανηγύρι, με παριανό κρασί και εκλεκτά παραδοσιακά εδέσματα, υπό τους ήχους ζωντανής μουσικής.
Παναγία η Πορταΐτισσα στην Αστυπάλαια
Στην Αστυπάλαια, την Αστυπαλιά ή Αστροπαλιά όπως τη λένε οι κάτοικοί της, η «γέφυρα» που ενώνει τα Δωδεκάνησα με τις Κυκλάδες, το Δεκαπενταύγουστο, συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου, μεταξύ άλλων, και για το πανηγύρι της στην Παναγία την Πορταΐτισσα.
Η Παναγία η Πορταΐτισσα είναι από τις ομορφότερες εκκλησίες στα Δωδεκάνησα, βρίσκεται στη Χώρα, κάτω από το Κάστρο, και εκεί εκτός από την παραμονή, όπου μετά τον Εσπερινό, στήνεται το γλέντι στον περίβολο της εκκλησίας με τοπικούς χορούς, βιολιά, λαούτα, κεράσματα και κρασί, ανήμερα, της Παναγίας διοργανώνεται το «Τραπέζι της Αγάπης» όπου μοιράζεται στους επισκέπτες το τοπικό έδεσμα το «Λαμπριανό» (κατσίκι με πατάτες, ντομάτα, κόκκινη πιπεριά και τυρί).
Η Κοίμηση της Θεοτόκου στην Όλυμπο Καρπάθου
Στην ορεινή Όλυμπο στην Κάρπαθο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη κατάνυξη ενώ οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει την ημέρα (σ.σ. πανηγύρι αυτήν την ημέρα γίνεται και στα χωριά Μενετές, Απέρι και Πυλές).
Το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στο Πλατύ, τη μικρή πλατεία μπροστά από την εκκλησιά της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, διαρκεί ώρες.
Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές.
Στις 23 Αυγούστου, στην Κυρά Παναγιά, γίνεται επίσης πανηγύρι, ενώ ένα ακόμη σημαντικό είναι του Αγίου Ιωάννη, στις 28 – 29 Αυγούστου, στη Βρουκούντα, στο σπήλαιο του Αϊ Γιάννη. Οι προσκυνητές από βραδύς φτάνουν εκεί με τα καΐκια από το Διαφάνι ή πεζοί από την Αυλώνα. Μετά τον εσπερινό, γίνεται γλέντι και ολονύχτιος χορός, που επαναλαμβάνεται και την επομένη.
Παναγία του Χάρου στους Λειψούς
Η ονομαστή εκκλησία των Λειψών με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό όχι σαν βρέφος αλλά εσταυρωμένο στον Σταυρό του Μαρτυρίου (εξ΄ ού και Παναγία του Χάρου). Η εικόνα φιλοξενείται όλο τον χρόνο στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην Χώρα. Την εκκλησία ίδρυσαν σαν εξωμονάστηρο, μοναχοί της Μονής του Αγίου Ιωάννη της Πάτμου περί τα 1600 μχ. Ο ναός είναι βυζαντινός, τρισυπόστατος με χαμηλό τρούλο. Η Παναγία εορτάζει στις 23 Αυγούστου όταν και πλήθος προσκυνητών έρχονται να αγγίξουν την θαυματουργή με τα κρίνα εικόνα της.
Παναγιά Τουρλιανή στη Μήλο
Μια μικρή εκκλησία στο λόφο πάνω από το Κλήμα. Πέρα από το ενδιαφέρον που παρουσιάζει στο εσωτερικό της, προσφέρεται για ενατένιση του νησιού, του κόλπου του Αδάμαντα και του ηλιοβασιλέματος.
Μονή Ευαγγελισμού στη Σκιάθο
Η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Σκιάθου ή αλλιώς Μονή Ευαγγελίστριας ιδρύθηκε το 1794. Βρίσκεται έξω από την πόλη της Σκιάθου και είναι ανδρικό μοναστήρι. Στη μονή κατασκευάστηκε και ευλογήθηκε η πρώτη Ελληνική σημαία με το λευκό σταυρό σε γαλάζιο φόντο.
Το 1754 κατά την οικοδόμηση του Κυριακού της Αγίας Άννας στο Άγιον Όρος ξέσπασε η έριδα των Κολλυβάδων, δηλαδή έριδα των μοναχών ως προς την τέλεση των μνημοσύνων το Σάββατο ή την Κυριακή. Το 1770 ο ιερομόναχος Νήφων, καταγόμενος από τη Χίο, από τις ηγετικές μορφές των Κολλυβάδων, δηλαδή αυτών που υποστήριζαν την τέλεση των μνημοσύνων το Σάββατο φεύγει με τη συνοδεία του από το Άγιο Όρος και το 1775 οικοδομεί τη μονή Ευαγγελιστρίας στην Ικαρία. Επειδή ο τόπος ήταν φτωχός και ανθυγιεινός, το 1794 φεύγουν από την Ικαρία και με την προτροπή του σκιαθίτη μοναχού Γρηγορίου Χατζησταμάτη, του οποίου ο πατέρας είχε μεγάλη περιουσία, κτίζουν στη Σκιάθο στη θέση “Αγαλιανοί”νέα μονή, τη μονή Ευαγγελιστριας της Σκιάθου. Το 1797 μετά από αίτηση του Νήφωνος το μοναστήρι αναγνωρίστηκε ως σταυροπηγιακό με έγγραφο του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄.Το 1807 ο Νικοτσάρας ερχόμενος από το Άγιον Όρος συγκέντρωσε στο μοναστήρι του Ευαγγελισμού οπλαρχηγούς, μεταξύ των οποίων και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη οι οποίοι ορκίστηκαν υπό του ηγουμένου Νήφωνος “έχοντας προ αυτών την σημαίαν (επί κυανού εδάφους λευκόν σταυρόν)” ότι θα συμμετάσχουν στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Είναι η πρώτη εμφάνιση της ελληνικής σημαίας σε μπλε φόντο και λευκό σταυρό.
Το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας απέκτησε μεγάλη περιουσία και πλούσια βιβλιοθήκη. Κυρίως έγινε γνωστό για το “κολλυβάδικο πνεύμα,ώστε το μοναστήρι του Ευαγγελισμού να γίνει κέντρο με ηθική ακτινοβολία και πνευματική ζωτικότητα”.
Tips
-Στο Σέλι Βερμίου κάθε χρόνο, το Δεκαπενταύγουστο, το χωριό τιμά την πολιούχο και προστάτιδά του, την Παναγία, με θρησκευτικές εκδηλώσεις και παραδοσιακά βλάχικα πανηγύρια. Ανήμερα της Παναγίας τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον ιερό ναό ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα. Την ένατη μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο (9μερα της Παναγίας) τελείται λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας της Σελιώτισσας, στην περιοχή Πριόνια.
–Οι Καβαλάρηδες της Παναγίας στη Σιάτιστα, ξεκινούν να γιορτάζουν από τις 12 Αυγούστου. Αποκορύφωμα του εθίμου είναι η σημερινή μέρα, ανήμερα της Παναγίας, όπου το πρωί ξεκινούν έφιπποι με τα στολισμένα άλογα, διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, και κατευθύνονται στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο (12 χλμ.), ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί θα προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας θα επιστρέψουν καβάλα στο κέντρο της Σιάτιστας., Θα ακολουθήσει παρέλαση με τις παρέες των Καβαλάρηδων και στη συνέχεια ξεκινάει η γιορτή, με χορούς και τραγούδια στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας καθώς και στα σπίτια της κωμόπολης.
– Τα «φιδάκια της Παναγίας» στην Kεφαλονιά: πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των καταστρεπτικών σεισμών, το 1953. Επίσης, πιστεύεται πως όσα περισσότερα φιδάκια συλλέγονται και μεταφέρονται στο ναό τόσο το καλύτερα είναι για την χρονιά αυτή.
