Παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και εκπροσώπων της επιστημονικής κοινότητας και αρμόδιων φορέων, πραγματοποιήθηκε σήμερα η επίσημη παρουσίαση του έργου ΒΙΑΣ (Βιοποικιλότητα στους Αρχαιολογικούς Χώρους), στο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης. Το έργο αποτελεί συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Το έργο ΒΙΑΣ συνιστά μια πρωτοποριακή, ολιστική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου, εξετάζοντας τη σύνθετη αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης. Κεντρικός στόχος του είναι η ανάδειξη της μοναδικής πολιτισμικής κληρονομιάς της Ελλάδας, η οποία περιλαμβάνει τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, υπογράμμισε τη σημασία του έργου, επισημαίνοντας ότι τα αρχαιολογικά τοπία λειτουργούν ως ζωντανά οικοσυστήματα, όπου η φύση και ο άνθρωπος συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν επί αιώνες.
«Τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος ΒΙΑΣ, που ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 2024, υπήρξαν εντυπωσιακά, υπερβαίνοντας κατά πολύ τις προσδοκίες μας. Όχι απλώς επιβεβαίωσαν τις ενδείξεις ότι οι αρχαιολογικοί χώροι διαθέτουν ιδιαίτερα αξιόλογη χλωρίδα και πανίδα, αλλά κατέδειξαν μια πυκνότητα και ποικιλία ειδών, που τους καθιστά χωρίς υπερβολή φυσικά καταφύγια βιοποικιλότητας και οικολογικούς θησαυρούς, ειδικά σε αντιπαραβολή με τις γύρω περιοχές. Η σημασία των αρχαιολογικών οικοτόπων είναι εντυπωσιακή, καθώς ενώ αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 0,1% της ελληνικής επικράτειας, φιλοξενούν σχεδόν το 11% της ελληνικής βιοποικιλότητας. Αυτά τα στοιχεία βρίσκονται σε συμφωνία και συνάφεια με το γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, φιλοξενώντας ένα στα τρία ευρωπαϊκά είδη, ενώ καταλαμβάνει μόλις το 1,3% της ευρωπαϊκής έκτασης» τόνισε χαρακτηριστικά.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην παρουσίαση του έργου ΒΙΑΣ Βιοποικιλότητα στους Αρχαιολογικούς Χώρους
Το έργο ΒΙΑΣ (Βιοποικιλότητα στους Αρχαιολογικούς Χώρους)
Η Ελλάδα, με τη μοναδική φυσική και πολιτιστική της κληρονομιά, ακολουθεί τη σύγχρονη τάση μιας ενιαίας ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού της τοπίου. Στο πλαίσιο αυτό, τον Αύγουστο του 2022, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. και το ΕΚΠΑ υπέγραψαν προγραμματική σύμβαση για την καταγραφή της βιοποικιλότητας σε 20 εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους. Ορισμένοι από αυτούς ανήκουν στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ενώ άλλοι συμπίπτουν με περιοχές του δικτύου Natura 2000. Σε τρεις περιπτώσεις (Δελφοί, Μετέωρα, Ολυμπία), συντρέχουν και οι δύο αυτοί χαρακτηρισμοί.
Οι χώροι αυτοί, διάσπαρτοι σε όλη την ελληνική επικράτεια, περιλαμβάνουν μνημεία διαφορετικών ιστορικών περιόδων: Ακρόπολη-Αρχαία Αγορά-Λόφοι, Επίδαυρος, Ολυμπία, Φίλιπποι, Μεσσήνη, Άπτερα Χανίων, Mon Repos Κέρκυρα, Δωδώνη, Νικόπολη, Μετέωρα, Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών, Παλαιά Πόλη Ιωαννίνων και Νησί, Ακροκόρινθος, Γραμβούσα-Μπάλος, Μυστράς, Δήλος, Σούνιο, Βραυρώνα, Δελφοί και Φαιστός.
Το έργο χρηματοδοτήθηκε και αξιολογήθηκε από τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., ενώ την υλοποίησή του ανέλαβε το Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ, με επιστημονικό υπεύθυνο του έργου τον Καθηγητή Ζωικής Ποικιλότητας Παναγιώτη Παφίλη. Για την επιτυχή ολοκλήρωση ενός τόσο απαιτητικού εγχειρήματος, το ΕΚΠΑ συνεργάστηκε με οκτώ ακόμα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα: το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών.
Οι αριθμοί αποτυπώνουν το μέγεθος του έργου: 49 ερευνητές πραγματοποίησαν 586 ημέρες δειγματοληψιών και 90 ημέρες εργαστηριακών αναλύσεων. Το Υπουργείο Πολιτισμού εξέδωσε ειδική άδεια για τη διεξαγωγή των ερευνών εντός των αρχαιολογικών χώρων, ενώ το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας χορήγησε αντίστοιχες άδειες ερευνών. Οι εργασίες πεδίου ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2023 και ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2024, με συνολικό προϋπολογισμό 258.500 ευρώ (προ ΦΠΑ).
Το έργο ΒΙΑΣ ανέδειξε 10.460 είδη χλωρίδας και πανίδας στους 20 αρχαιολογικούς χώρους, εκ των οποίων 4.403 είναι μοναδικές καταγραφές. Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν τον σημαντικό ρόλο των αρχαιολογικών χώρων στη διατήρηση της ελληνικής βιοποικιλότητας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ολοκληρωμένων στρατηγικών προστασίας και ανάδειξής τους.
Μια πρώτη δημοσιοποίηση των πολύ σημαντικών αποτελεσμάτων του ερευνητικού έργου, παρουσιάστηκαν στην ημερίδα από τον καθηγητή Ζωικής Ποικιλότητας ΕΚΠΑ και επιστημονικό υπεύθυνο του έργου ΒΙΑΣ Παναγιώτη Παφίλη, τον καθηγητή Συστηματικής Φυτών & Βιοποικιλότητας ΕΚΠΑ Θεοφάνη Κωνσταντινίδη, την Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ολυμπία Βικάτου και την Διευθύντρια Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Έλενα Κουντούρη. Αναλυτικότερα τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην έντυπη έκδοση-δημοσίευση, με την επιμέλεια του Τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ, η οποία περιλαμβάνει τα στοιχεία των ειδών χλωρίδας και πανίδας που καταγράφηκαν στους 20 αρχαιολογικούς χώρους του Προγράμματος ΒΙΑΣ, καθώς επίσης και χρήσιμες εισαγωγικές πληροφορίες για την ιστορία και τις ιδιαιτερότητες των χώρων αυτών, από τις κατά τόπους Εφορείες Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Ο ΟΦΥΠΕΚΑ προχώρησε παράλληλα στην ανάπτυξη δίγλωσσης ιστοσελίδας με το σύνολο του υλικού.
Τα αποτελέσματα του Προγράμματος ΒΙΑΣ, το οποίο λειτούργησε πιλοτικά, ανοίγουν το δρόμο για ανανέωση και επέκταση της συνεργασίας. Ήδη βρίσκεται υπό σχεδιασμό το Πρόγραμμα ΒΙΑΣ ΙΙ, που αφορά αφενός στην υλοποίηση έρευνας βιοποικιλότητας σε ακόμη μεγαλύτερο αριθμό αρχαιολογικών χώρων σε όλη την Επικράτεια, και αφετέρου στη συλλογή και μελέτη στοιχείων τεκμηρίωσης της ελληνικής χλωρίδας και πανίδας από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους από αρχαιολογικές, ιστορικές και αρχειακές πηγές. Τέλος, προωθείται η αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της πρώτης φάσης του Προγράμματος ΒΙΑΣ με την ανάπτυξη διαδρομών και εκθέσεων εντός μουσείων στους εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους Αρχαίας Ολυμπίας, Δελφών, Μυστρά, Δήλου, Αρχαίας Μεσσήνης και Αρχαίας Αγοράς Αθηνών, καθώς και η δημιουργία ειδικού Περιπτέρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Αρχαία Ολυμπία.
Στην ημερίδα παρευρέθηκαν ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Πέτρος Βαρελίδης, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού Γιώργος Διδασκάλου, ο πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Γεράσιμος Σιάσος, ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΦΥΠΕΚΑ Κωνσταντίνος Τριάντης, η Διευθύντρια προστατευόμενων περιοχών Τομέα Α του ΟΦΥΠΕΚΑ Διονυσία Χατζηλάκου και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟ.
