Η αποθήκευση των αντικειμένων και η συνεχής επέκταση των συλλογών που βρίσκονται στις αποθήκες αποτελούν μόνιμο πονοκέφαλο για τα περισσότερα μουσεία.
Σε ένα άρθρο του «Economist» περιγράφεται η κατάσταση που επικρατεί κάτω από την εντυπωσιακή γοτθική κεντρική αίθουσα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, όσα δεν βλέπει το κοινό· στα υπόγεια του μουσείου υπάρχει ένας σωρός από περίεργα αντικείμενα.
Μόνο ένα μικρό κομμάτι της συλλογής εκτίθεται, περίπου 40.000 αντικείμενα από τα περίπου 80 εκατομμύρια. Πολλά παραδίδονται κατευθείαν στο ήδη γεμάτο υπόγειο. Ανάμεσά τους υπάρχει μια χελώνα που κάποτε ανήκε στον Κάρολο Δαρβίνο, εκατοντάδες βάζα με γιγάντια ψάρια και χιλιάδες σπάνια κοχύλια.
«Οι δυνατότητες του χώρου είναι πλέον πεπερασμένες», λέει η Clare Valentine, επικεφαλής της Συλλογής Βιοεπιστημών του μουσείου, ενώ σημειώνεται ότι, εκτός απ’ όσα εκτίθενται στο κοινό, οι θησαυροί του που βρίσκονται σε διάφορες αποθήκες δεν αποκαλύπτονται για λόγους ασφαλείας.
Αυτό το πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο. Το Βρετανικό Μουσείο εκθέτει μόλις το 1% όσων του ανήκουν, το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Σμιθσόνιαν στην Ουάσινγκτον μόνο το 0,007%. Ό,τι βρίσκεται στις αποθήκες συνήθως προστατεύεται, αλλά τα παλιά θησαυροφυλάκια είναι επικίνδυνα γεμάτα.
Πολλά μουσεία θεωρούν ότι η λύση είναι η μετακόμιση, π.χ. το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου αποφάσισε να κάνει τη μεγαλύτερη μετεγκατάσταση συλλογής στον κόσμο, καθώς 28 εκατομμύρια αντικείμενα μεταφέρονται από το Κένσιγκτον σε ένα νέο κέντρο στο Reading.
Αν φαίνεται περίπλοκη μια μετακόμιση που περιλαμβάνει πορσελάνες και σερβίτσια, φανταστείτε τι μπορεί να σημαίνει η μεταφορά βαλσαμωμένων ζώων, αρκούδων, καμηλοπαρδάλεων και λιονταριών· απαιτεί καλούπια από υαλοβάμβακα για την προστασία της γούνας των ζώων, καθώς και ξύλινα, κατά παραγγελία φτιαγμένα κιβώτια που θα φιλοξενήσουν προσωρινά, και θα προστατεύσουν, τα ζώα. Πριν μετακινηθούν σε απολυμασμένες αίθουσες, δε, πρέπει να παραμείνουν σε συνθήκες κατάψυξης για τρεις ημέρες. Υπολογίζεται ότι αυτή η μετακόμιση θα διαρκέσει περίπου επτά χρόνια.
Το Βρετανικό Μουσείο έχει μεταφέρει ήδη ορισμένα από τα μεγάλα γλυπτά και τα ψηφιδωτά του σε ένα νέο κέντρο αποθήκευσης, επίσης στο Reading. Το Μουσείο Victoria and Albert, το Μουσείο Επιστημών και το Ashmolean έχουν μεταφέρει επίσης αντικείμενά τους σε νέα κτίρια. Στο Παρίσι, οι επιμελητές του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας γκρινιάζουν και ζητούν ένα σχέδιο για τη μεταφορά της συλλογής τους στην Ντιζόν. Πέρα από τον Ατλαντικό, το Μουσείο ΜΙΤ βρίσκεται στα τελικά στάδια της μεταφοράς 1,5 εκατομμυρίου αντικειμένων.
Η μετακόμιση μπορεί να είναι αγχωτική, αλλά μπορεί να προσφέρει την ευκαιρία σε ένα μουσείο να ανακαλύψει ξανά, να αξιολογήσει και να αναδιοργανώσει τα υπάρχοντά του.
Οι χαμένοι θησαυροί
Και αν κανείς δεν ξέρει πόσα και ποια ακριβώς αντικείμενα υπάρχουν σε ένα μουσείο, είναι ακόμα πιο δύσκολο να διαπιστωθεί αν κάποια από αυτά χάνονται. Πέρσι αποκαλύφθηκε ότι ένας επιμελητής είχε κλέψει έως και 2.000 αντικείμενα από το Βρετανικό Μουσείο, μερικά από τα οποία πούλησε στο eBay. Μέχρι σήμερα έχουν επιστραφεί 357 θησαυροί στο μουσείο και αυτή η λεία είναι το υλικό της έκθεσης «Rediscovering Gems» που καταλαμβάνει μια αίθουσα δίπλα στη μεγάλη είσοδο του μουσείου που θα διαρκέσει έως τις 2 Ιουνίου 2024.
Από τα επτά εθνικά μουσεία της Ουαλίας λείπουν 2.000 αντικείμενα και από το Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο του Λονδίνου περισσότερα από 500.
Από ορισμένα ιδρύματα μπορεί να μη λείπει ούτε ένα περίεργο νόμισμα ή θραύσμα κεραμικής. Ωστόσο οι κατάλογοι είναι παλιοί και ελλιπείς, κάποιοι έχουν χρόνια να ανανεωθούν ακόμη και στα πιο αξιόλογα μουσεία, ενώ με τις περικοπές που γίνονται τα τελευταία χρόνια το προσωπικό που είναι υπεύθυνο για την ενημέρωση των καταλόγων λιγοστεύει. Οι υπάλληλοι του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας έχουν σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία πενήντα χρόνια, αλλά αυτοί που φροντίζουν τις συλλογές έχουν μειωθεί από 55% σε 15%.
Με το υπάρχον προσωπικό, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας υπολογίζει ότι θα χρειαζόταν 172 χρόνια για να καταγραφούν τα πάντα. Εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μια νέα ομάδα που προσλήφθηκε ειδικά για τη μετακόμιση και θα δημιουργήσει μια λεπτομερή βάση δεδομένων των αντικειμένων που μεταφέρονται.
Μετακόμιση ή πώληση;
Μια άλλη λύση για τα μουσεία είναι τα σύγχρονα κτίρια, που προστατεύουν πολύ περισσότερο τα αντικείμενα. Σε ένα μουσείο στη Βρετανία ένας επιμελητής ξοδεύει τον μισό του χρόνο ελέγχοντας αν τα αντικείμενα έχουν προσβληθεί από ζωύφια. Τα επίπεδα θερμοκρασίας και υγρασίας στις νέες εγκαταστάσεις είναι συγκριτικά ελεγχόμενα και διαθέτουν ζώνες καραντίνας για την προστασία των τεχνουργημάτων από
Για κάποιους οι περίτεχνες νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης ισοδυναμούν με βιτρίνες. «Τα μουσεία μαζεύουν πάρα πολλά αντικείμενα», λέει ο Christopher Marinello, δικηγόρος με ειδίκευση σε ζητήματα τέχνης. Πιστεύει ότι όσα δεν εκτίθενται πρέπει να δωρίζονται ή να πωλούνται. Το Μουσείο Τέχνης της Ινδιανάπολης χρησιμοποίησε ένα σύστημα αξιολόγησης για να απαλλαγεί από το ένα πέμπτο της συλλογής του. Τα αντικείμενα βαθμολογήθηκαν από το «Α» έως το «Δ» (μια κλίμακα κατάταξης από το «σπάνιο» έως το «κατώτερο») και στη συνέχεια ταξινομήθηκαν, πωλήθηκαν ή απορρίφθηκαν.
Αυτό το είδος κατάταξης θα μπορούσε να λειτουργήσει για οποιαδήποτε συλλογή. Φυσικά, πάντα θα υπάρχουν αντικείμενα που πωλούνται πιο εύκολα – ένας πίνακας είναι πιο ελκυστικός από ένα βαλσαμωμένο ζώο ή ένα βάζο με παστό ψάρι.
Προς το παρόν, η προτεραιότητα για πολλά μουσεία είναι η μεταφορά θησαυρών τους σε ασφαλέστερα, πιο ευρύχωρα κτίρια.
