Τι ακριβώς κάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Τον νυν πρόεδρο της Βουλής, Κώστα Τασούλα, προτείνει για την Προεδρία της Δημοκρατίας ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, όπως γνωστοποίησε στη δήλωσή του, το πρωί της Τετάρτης.

Σύμφωνα με το άρθρο 30 παρ. 1 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποτελεί τον ρυθμιστή του Πολιτεύματος.

Τι σημαίνει όμως, αυτό στην πράξη και γιατί η επικρατέστερη άποψη του μέσου Έλληνα για το ρόλο του/της πρώτου/πρώτης Πολίτη της χώρας είναι πως είναι διακοσμητικός;

Ήλθε η ώρα να δούμε τι ακριβώς κάνει ο/η Πρόεδρος της χώρας μας, του οποίου τα προσόντα εκλογιμότητας είναι τέσσερα -και μάλλον τα έχετε κι εσείς:

α) ελληνική ιθαγένεια -να έχει αποκτηθεί πέντε τουλάχιστον χρόνια πριν την εκλογή,

β) ελληνική καταγωγή, από πατέρα και μητέρα,

γ) συμπλήρωση του 40ου έτους ηλικίας κατά την ημέρα της εκλογής και

δ) νόμιμη ικανότητα του εκλέγειν (ενεργητικό εκλογικό σώμα).

Πώς άλλαξαν

Το 1986 έγιναν συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, που τροποποίησαν διάφορες πτυχές του Ελληνικού Συντάγματος του 1975. Αυτό είχε προκύψει μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορία το 1974.

Ο στόχος των αλλαγών που έγιναν το 1975 ήταν να εγκαθιδρύσουν ένα σταθερό δημοκρατικό σύστημα. Θεωρήθηκε όμως, πως ο/η Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξακολουθούσε να έχει υπερβολική εξουσία. Κάτι που ‘διορθώθηκε’ το 1986, με τις μεταρρυθμίσεις να ενισχύουν την κοινοβουλευτική υπεροχή.

Ο πρόεδρος συνέχισε να ορκίζεται να τηρεί το Σύνταγμα και τους νόμους, να προστατεύει την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα του έθνους και να προστατεύει το δημοκρατικό καθεστώς.

Ο ρόλος όμως, έγινε πρωτίστως εθιμοτυπικός, με τις εκτελεστικές ικανότητες να είναι ελάχιστες. Ωστόσο, όπως θύμισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης σήμερα «θεωρείται το σύμβολο του έθνους».

Πώς ήταν ο/η Πρόεδρος έως το 1986

Από το 1975 έως το 1986 ο/η Πρόεδρος είχε σημαντικές εκτελεστικές εξουσίες. Μπορούσε να διορίσει και να παύσει τον Πρωθυπουργό και υπουργούς, σε συνεννόηση με το πλειοψηφικό κόμμα της Βουλής,

Ήταν υπεύθυνος/υπεύθυνη για το σχηματισμό κυβέρνησης (εάν δεν υπήρχε σαφής πλειοψηφία από τις εκλογές, διόριζε Πρωθυπουργό από το οποιοδήποτε κόμμα, οδηγώντας σε κυβερνήσεις συνασπισμού ή μειοψηφίας).

Είχε την εξουσία να διαλύσει τη Βουλή -συνήθως μετά από διαβουλεύσεις με τον Πρωθυπουργό- ή όταν αυτό ήταν απαραίτητο για την επίλυση πολιτικών αδιεξόδων, σημαντικό εργαλείο για τη διαχείριση κυβερνητικών κρίσεων.

Είχε βαθμό επιρροής στη νομοθεσία, καθώς μπορούσε να επανεξετάσει νόμους και να επιστρέψει στο Κοινοβούλιο εκείνους για τους οποίους είχε επιφυλάξεις. Το Κοινοβούλιο μπορούσε να προσπεράσει τις ενστάσεις, κατά πλειοψηφία.

Διόριζε δικαστές, συχνά μετά μετά την εκλογή τους από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο ή άλλα δικαστικά όργανα.

Ήταν κατ’ όνομα Αρχιστράτηγος των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, με την πραγματική διοίκηση να ασκείται μέσω της κυβέρνησης.

Μπορούσε να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας ή να πάρει άλλα έκτακτα μέτρα -που ωστόσο, έπρεπε να συνυπογραφούν από τον αρμόδιο υπουργό- σε περιπτώσεις εθνικής έκτακτης ανάγκης ή απειλών της εθνικής ασφάλειας.

Εκπροσωπούσε την Ελλάδα στις διεθνείς υποθέσεις, υπογράφοντας συνθήκες και φιλοξενώντας ή επισκεπτόμενους ξένους αξιωματούχους.

Πώς έγινε ο/η Πρόεδρος μετά το 1986

Στις μεταρρυθμίσεις του Συντάγματος, το 1986 ο/η Πρόεδρος έγινε συμβολικός αρχηγός του κράτους, που εκπροσωπεί την Ελλάδα στις διεθνείς σχέσεις και στις τελετουργικές λειτουργίες. Μπορείτε να βρείτε τη μακρά λίστα των συμβατικών υποχρεώσεων στην ιστοσελίδα της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Από το 1986 λοιπόν, ο/η πρώτος/πρώτη Πολίτης της χώρας δεν είναι σε θέση να διορίσει κυβέρνηση κατά την κρίση του/της. Αντίθετα, ο/η Πρωθυπουργός διορίζεται πλέον από τον/την Πρόεδρο, με βάση τη σύνθεση της Βουλής. Επίσης, κατόπιν εισήγησης του/της Πρωθυπουργού, ο/η Πρόεδρος διορίζει ή παύει και άλλα μέλη της κυβέρνησης.

Το Σύνταγμα αναθέτει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την εκτέλεση των νόμων με τη σύμπραξη του αρμοδίου Υπουργού που προτείνει και προσυπογράφει. Για την άσκηση αυτής της αρμοδιότητας δεν απαιτείται εξουσιοδότηση του κοινού νομοθέτη. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει το δικαίωμα στην νομοθετική πρωτοβουλία, αλλά υπογράφει νόμους που ψηφίζονται από τη Βουλή. Μπορεί να ζητήσει επανεξέταση, εάν έχει αντιρρήσεις, με τη Βουλή να διατηρεί το δικαίωμα να παρακάμψει αυτό το αίτημα με απλή πλειοψηφία.

Δεν διορίζει δικαστές, δεν μπορεί να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας (πολέμου, επιστράτευσης ή άμεσης απειλής της εθνικής σαφάλειας) και να προκηρύξει δημοψήφισμα, δίχως την έγκριση του Κοινοβουλίου.

Έχει το δικαίωμα απονομής χάριτος, να μετατρέπει ή να μετριάζει τις ποινές που επιβάλλονται από τα δικαστήρια και να αίρει τις κάθε είδους έννομες συνέπειες των ποινών που έχουν επιβληθεί και εκτιθεί, ύστερα από πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης και γνώμη του Συμβουλίου Χαρίτων.

Εν τω μεταξύ, μπορεί να απονέμει χάρη σε Υπουργό που καταδικάσθηκε σύμφωνα με το άρθρο 86 του Συντάγματος. Το δικαίωμα αυτό ασκείται μόνο μετά τη συγκατάθεση της Βουλής.

Ποιος έζησε την αλλαγή του ρόλου και ποιον τον ενίσχυσε έκτοτε

Η εξουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας σχεδόν εξαφανίστηκε πριν 38, ωστόσο υπήρχαν περιπτώσεις ανθρώπων που επιλέχθηκαν για τη θέση και την διαχειρίστηκαν με ξεχωριστό τρόπο.

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν ο πρόεδρος που έζησε τη μετάβαση από τις πολλές εξουσίες, στον μεγάλο περιορισμό τους και τις κυβερνήσεις των Ανδρέα Παπανδρέου, Τζαννή Τζαννετάκη, Ιωάννη Γρίβα, Ξενοφώντα Ζολώτα και Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, από το Μάρτιο του 1985 έως τον Μάιο του 1990 και την εμφάνιση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο θώκο.

Ο πρόεδρος ωστόσο, που θεωρείται πως ενίσχυσε το θεσμό όσο κανείς, είναι ο Κωστής Στεφανόπουλος. Χαρακτηριστική είναι η ομιλία του ενώπιον του Μπιλ Κλίντον -σε επίσκεψη του τότε προέδρου των ΗΠΑ στην Ελλάδα-, στην οποία αναφέρθηκε στις σχέσεις της χώρας με τις ΗΠΑ και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που ήταν τότε ιδιαίτερα τεταμένες.

Σε ύστερο χρόνο, ο Κλίντον είχε ζητήσει «συγγνώμη» για την στάση της Αμερικής κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην Ελλάδα. Είχε πει πως η Ουάσινγκτον είχε προτάξει το στρατηγικό της συμφέρον, λόγω του Ψυχρού Πολέμου.

πηγή: news247.gr